رییس موسسه تحقیقات خاک و آب هشدار داد خاک ایران به «نقطه هشدار» رسیده و سالانه دهها هزار هکتار از اراضی کشور در حال فرسایش است. او گفت با وجود آگاهی عمومی از بحران، اقدامی جدی انجام نشده و کشور برای جلوگیری از تکرار فاجعههای زیست محیطی، نیازمند سرمایهگذاری فوری است.
هادی اسدی رحمانی، رییس موسسه تحقیقات خاک و آب ایران، گفت بحران فرسودگی خاک در ایران به مرحلهای رسیده که دیگر «مرثیهسرایی» درباره آن کافی نیست.
به گفته او، همه میدانند حفاظت از خاک حیاتی است اما «با وجود این آگاهی، اقدام عملی صورت نگرفته و روند تخریب همچنان ادامه دارد».
او با اشاره به اینکه از وسعت ایران تنها ۲۴ میلیون هکتار قابلیت کشت دارد، توضیح داد سهم هر ایرانی از خاک قابل کشت حدود دو هزار متر مربع است اما: «خاک هر سال فقیرتر میشود.»
ایرج سلیمانزاده، نماینده آذربایجان غربی در شورای عالی استانها، ۲۲ مهر درباره پیامدهای برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی و خشکسالیهای مکرر هشدار داد و گفت میزان فرونشست زمین در دشتهای این استان و بهویژه دشت سلماس، به ۱۷ سانتیمتر رسیده است.
سلیمانزاده علت اصلی این بحران را «اشتباهات مدیریتی» و ساخت ۳۲ سد در حوزه رودخانههای شرقی دریاچه ارومیه دانست که جریان طبیعی آب به سمت آذربایجان غربی را مختل کرده است.
اسدی رحمانی گفت بخش بزرگی از تولیدات کشاورزی ایران در اراضی درجه سه و چهار انجام میشود و اکنون «۷۵ درصد خاکهای کشور کمتر از یک درصد کربن آلی دارند»؛ وضعیتی که نشاندهنده فرسودگی شدید خاک است.
به گفته او، ایران در حفاظت از خاک همان مسیری را طی میکند که درباره منابع آب تجربه شد.
او هشدار داد سالانه حدود ۳۰ هزار هکتار از اراضی کشور تحت تاثیر فرسایش و تخریب قرار میگیرد و این روند در نبود سیاستهای اصلاحی ادامه خواهد یافت.
علی بیتاللهی، رییس بخش زلزلهشناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، اول شهریور هشدار داد که ایران بهدلیل کاهش شدید منابع آب زیرزمینی، اکنون در میان سه کشور اول جهان از نظر تعدد مناطق فرونشست زمین است.
او با بیان اینکه عامل اصلی فرونشست در ایران پایین رفتن سطح آب زیرزمینی است، گفت: «در اطراف تهران جاهایی داشتیم که سطح آب ۲۰ تا ۳۰ متر بود، الان ۱۲۰ متر هم چاه میزنیم اما دیگر آب نیست. آب استخراج شده و جایگزین نشده. به این میگویند بیلان منفی آب.»
نیاز خاک به بازنشستگی
اسدی رحمانی با اشاره به تجربه آمریکا در دهه ۱۹۳۰ میلادی گفت: «توسعه بیرویه کشاورزی مکانیزه در آن کشور به پدیده طوفانهای گردوغبار و نابودی میلیونها هکتار زمین انجامید؛ بحرانی که بعدها با تصویب قانون حفاظت از خاک و کاشت میلیونها درخت مهار شد.»
او گفت که آمریکا امروز بیش از ۴۲ میلیون هکتار کشت حفاظتی دارد، درحالیکه این رقم در ایران تنها حدود ۶۰۰ هزار هکتار است.
اسدی رحمانی همچنین از برنامه «بازنشستگی خاک» در آمریکا یاد کرد که طی آن میلیونها هکتار زمین کشاورزی از چرخه بهرهبرداری خارج شد و به احیای آبخوانها و رونق کشاورزی انجامید.
صفدر نیازی شهرکی، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، شهریور ۱۴۰۳ گفته بود: «فرسایش خاک در ایران تقریبا معادل دو تا ۲/۵ برابر آسیا و پنج تا شش برابر میانگین جهانی است.»
به گفته او، میانگین فرسایش خاک در کشور «حدود ۱۶/۵ تن در هکتار» تخمین زده شده است.
شرکت کنترل کیفیت هوای تهران شنبه ۱۵ آذر اعلام کرد میانگین کیفیت هوای پایتخت طی ۲۴ ساعت گذشته با شاخص ۱۳۲ در وضعیت ناسالم برای گروههای حساس قرار گرفت.
شاخص لحظهای نیز در زمان تنظیم این گزارش عدد ۱۲۵ را نشان میدهد که همچنان بیانگر شرایط ناسالم برای گروههای حساس است.
شاخص کیفیت هوا پنج دسته اصلی دارد که بر اساس آن، از عدد صفر تا ۵۰، هوای پاک، از ۵۰ تا ۱۰۰، هوای سالم، بین ۱۰۰ تا ۱۵۰، هوای ناسالم برای گروههای حساس، از ۱۵۱ تا ۲۰۰، هوای ناسالم (برای همه)، از ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و از ۳۰۱ تا ۵۰۰، شرایط کیفی هوا خطرناک محسوب میشود.
از ابتدای امسال تاکنون هوای تهران تنها شش روز پاک بوده و ۱۰۸ روز در وضعیت ناسالم برای گروههای حساس قرار داشته است.
آلودگی هوا در شهرها و استانهای ایران
در اصفهان، وضعیت آلودگی هوا شدیدتر گزارش شده است. بر اساس دادههای ۱۵ ایستگاه سنجش فعال، میانگین شاخص آلودگی ظهر شنبه به ۱۶۴ رسید؛ رقمی که نشاندهنده وضعیت قرمز و ناسالم برای تمام گروههاست.
اداره کل هواشناسی اصفهان با صدور هشدار نارنجی اعلام کرده است بهدلیل پایداری شرایط جو، غلظت آلایندهها تا سهشنبه روندی افزایشی خواهد داشت.
این اداره هشدار داد شاخص آلودگی در برخی مناطق در صورت کنترل نشدن منابع آلاینده، به «شرایط خطرناک» خواهد رسید.
در خراسان رضوی، شاخص لحظهای هوا در مشهد با ثبت عدد ۱۲۱ در وضعیت نارنجی و ناسالم برای گروههای حساس قرار داشت.
هر چند کیفیت هوا در مشهد در ۲۴ ساعت گذشته با شاخص ۱۱۴ در همین وضعیت بود اما برخی مناطق این شهر مانند نخریسی، وحدت، تقیآباد، رسالت و ساختمان، در وضعیت قرمز و ناسالم برای همه گروهها قرار گرفتند.
در استان خوزستان، شاخص کیفی هوا در شهرهای کارون به ۱۶۳، شادگان و ماهشهر ۱۶۲، دشت آزادگان ۱۵۴ و آبادان، ۱۵۱ رسید که نشاندهنده وضعیت قرمز و ناسالم برای همه است.
همچنین بهبهان با ۱۴۲، اهواز ۱۳۰، ملاثانی ۱۲۹، آغاجاری ۱۲۵، شوشتر ۱۲۴، خرمشهر ۱۲۲، ایذه ۱۱۳ و باغملک ۱۰۸، در وضعیت نارنجی و ناسالم برای گروههای حساس قرار گرفتند.
در استانها و شهرهای دیگر، افزایش غلظت آلایندهها و سرمای هوا، نگرانیهایی درباره سلامت عمومی ایجاد کرده است.
هشدار سازمان هواشناسی
سازمان هواشناسی کشور هشدار داد که از دوشنبه تا چهارشنبه (۱۷ تا ۱۹ آذر) بارش شدید برف و باران، رعدوبرق، وزش باد لحظهای، مه و احتمال تگرگ در ۱۷ استان کشور پیشبینی میشود.
بنا بر اعلام سازمان هواشناسی، این شرایط در جنوب استانهای آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، زنجان، غرب قزوین و ارتفاعات استانهای تهران و البرز طی دوشنبه، نیمه جنوبی استانهای آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و اردبیل، کردستان، زنجان، کرمانشاه، ایلام، شمال خوزستان، لرستان، ارتفاعات چهارمحال و بختیاری طی سهشنبه و در آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، اردبیل، قزوین، زنجان، ارتفاعات استانهای تهران و البرز، کردستان، کرمانشاه، ایلام، خوزستان، همدان، لرستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، مرکزی و غرب اصفهان در چهارشنبه، دور از انتظار نیست.
این سازمان با صدور هشدار نارنجی نسبت به اختلال در حملونقل، لغزندگی جادهها، احتمال سیلاب، کاهش دید و آسیب به سازههای موقت، اعلام خطر کرد و از مردم خواست از سفرهای غیرضروری بهویژه در مسیرهای کوهستانی خودداری کنند.
هواشناسی توصیه کرده است خودروها مجهز به تجهیزات زمستانی باشند، نیروهای امداد و راهداری در آمادهباش کامل قرار گیرند و از توقف در بستر رودخانهها و فعالیتهای کوهنوردی در مناطق درگیر سامانه بارشی پرهیز شود.
