ایراناینترنشنال
انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری برای تعیین جانشینی ابراهیم رئیسی به پایان رسید و مسعود پزشکیان، نامزد مورد حمایت اصلاحطلبان، بر کرسی ریاست دولت خواهد نشست. مساله اصلی این انتخابات نه پیروزی این یا آن نامزد و جناح که جنگ مشارکت با تحریم بود.
بدون در نظر گرفتن این موضوع که آمارهای ارائه شده از سوی جمهوری اسلامی را نمیتوان بدون چون و چرا پذیرفت، حتی بر اساس آمار رسمی نیز تحریم فعالانه انتخابات پیروزی بزرگی به دست آورد.
میانگین مشارکت دور اول و دوم انتخابات ۱۴۰۳ بر اساس آمار حکومت، حدود ۴۵ درصد است که نشان از تن ندادن اکثریت مردم ایران به انتخابات حکومت دارد.
حکایت برنده انتخابات اما حدیث دیگری است. پزشکیان رییس دولتی خواهد شد که وارث سیاستهای اجرایی رئیسی و سیاستهای کلی نظام و علی خامنهای است.
او البته بارها در کمپین انتخاباتیاش تاکید کرد که مجری سیاستهای خامنهای خواهد بود.
این آغاز شرایطی است که طی آن دولت او خیلی زود و پس از طی شدن بار روانی پیروزی «جناح معتدل جمهوری اسلامی»، باید پاسخگوی موج بزرگی از مطالبات مردم باشد؛ مطالباتی که اساسا در چارچوب نظام جمهوری اسلامی قابل تحقق نیستند.
هنوز دو سال از جنبش «زن، زندگی، آزادی» نگذشته؛ جنبشی که پایههای نظام را به شکل جدی لرزاند و به کمتر از سرنگونی حکومت راضی نبوده و البته از سوی حکومت به خشونتبارترین شکل ممکن سرکوب شد.
به نظر می رسد مردمی که پس از آن جنبش موفقترین پروژه تحریم انتخابات را نه یکبار که چند بار به انجام رساندند، به تغییرات حداقلی که پزشکیان وعده داده، راضی نخواهند شد.
هنوز بسیاری از مردم در ایران دادخواه کشتهشدگان خیزش انقلابی ۱۴۰۱ هستند، زندانیان سیاسی پرشماری در حبساند و چندین نفر از آنان زیر حکم اعدام قرار دارند. وضعیت حقوق بشری ایران بنا بر گزارشهای رسمی، اسفبار است و رییس دولتی بر سر کار آمده که در کارنامهاش، نکته روشن حقوق بشری وجود ندارد.
مساله حجاب اجباری و وضعیت زنان از ابرمسالهها و چالشهای جامعه ایران با حکومت است.
پزشکیان در طول فعالیت انتخاباتی خود نشان داد که مانند کلیت حکومت اعتقاد راسخ به حجاب اجباری دارد و تنها بر سر چگونگی تحمیل آن به زنان، با بخشهایی از حکومت دچار اختلاف است.
وضعیت اقتصادی کشور هم در مرحله بحران قرار دارد. کسری بودجه، افزایش نقدینگی، کاهش ارزش پول ملی و تورم بالا تنها بخشی از این مشکلات هستند.
همه اینها در حالی است که سهم دولت از اقتصاد نسبت به نهادهای تحت مدیریت خامنهای و مافیای سپاه پاسداران، ناچیز است.
بحران هستهای و مشکلات در روابط دیپلماتیک ایران با غرب همچنان به شکلی پررنگی وجود دارند. مذاکرات برجام در بنبست است و تصمیمگیری در خصوص برنامه اتمی جمهوری اسلامی اساسا از قد رییس جمهوری در ایران بلندتر است و صفر تا ۱۰۰ آن در اختیار رهبر نظام است.
بحران آب و محیط زیست در ایران نیز که تا حد زیادی از وضع قابل کنترل خارج شده، در مناظرههای انتخاباتی چندان مطرح نشد.
در مقابل این شرایط، پزشکیان رییس دولتی است که نه تیم دارد نه کاریزما. او با حمایت اصلاحطلبانی به قدرت رسید که به گواه اعداد، پایگاه اجتماعی حتی هشت سال قبل خود را ندارند و موفق نشدند با همراهی اصولگرایان، نصف به علاوه یک مردم ایران را راضی کنند تا در انتخابات شرکت کنند.
با در نظر گرفتن این شرایط، به جد میتوان گفت جریان اصلاحات در عمل شاخش شکسته؛ نه در حاکمیت کسی حرفش را میخواند و نه مردم از آنها حمایت شایانی میکنند.
دولت پزشکیان نیز دولتی است که احتمالا اکثر وزیرانش ابتدا باید از فیلتر خامنهای عبور کنند و بعد از مجلسی رای بگیرند که تندروترین مخالفان او در آن دارای اکثریتاند.
اساسا پزشکیان در مناظرهها و فعالیتهای انتخاباتی خود نیز با تاکید مکرر بر پیروی از سیاستها و اهمیت مبانی اعتقادی رهبر جمهوری اسلامی نشان داد اصول سیاسی خاصی ندارد و اهل مبارزه با هسته اصلی قدرت بر سر اصول نیست و به احتمال زیاد، برای انتخاب کابینهاش آن هم در آغاز راه، چندان نخواهد جنگید.
کابینه حداقلی او توان پاسخ دادن به مطالبات حداکثری مردم را نخواهد داشت.
اگر دولت دوم حسن روحانی تنها چند ماه پس از انتخابات سال ۱۳۹۶ با خیزشهای سال به سال مردمی علیه کلیت حکومت روبهرو شد، ماه عسل دولت پزشکیان نیز میتواند همانقدر کوتاه باشد.
حالا حامیان پزشکیان هستند و وعدههایی که او داده؛ از افزایش قیمت بنزین، تا کاهش سقف معافیت مالیاتی. گرچه پزشکیان در مناظرات و تبلیغات خود، مثل حسن روحانی یا ابراهیم رئیسی، وعده ویژهای نداد و بیشتر توان تبلیغیاش را روی انتقاد از وضعیت فعلی و دولتهای گذشته متمرکز کرد.
این گزارش، برخی از مهمترین وعدههای او را بررسی کرده است.
پزشکیان، سیاست و معیشت
در حوزه اقتصادی، ترجیعبند وعدههای پزشکیان در برنامههای تبلیغاتی دوری از اقتصاد دستوری بود.
او گفت با کمک کارشناسان اقتصادی رابطه مالی بینالمللی جمهوری اسلامی را برقرار خواهد کرد؛ با این حال درباره راه برقراری مجدد این رابطه توضیح بیشتری نداد.
برجام- نامزد اصلاحطلبان وعده داد راجع به برجام با کمیسیون امنیت مجلس شورای اسلامی و شورای امنیت (احتمالا منظورش شورای عالی امنیت ملی بوده است) تا رسیدن به زبان مشترک صحبت خواهد کرد.
تحریم- پزشکیان در جریان تبلیغات انتخاباتی خود بارها اهمیت تحریمهای خارجی را تایید کرد.
با این حال او در دومین مناظره انتخاباتی دور دوم گفت: «هیچ وقت قرار نیست تمام تحریمها را لغو کنیم بلکه باید ببینیم ما چه میدهیم و آنها چه میدهند.»
افایتیاف- گره اصلی در رابطه مالی عادی جمهوری اسلامی با جهان، قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی پولشویی موسوم به «افایتیاف» است.
یکی از وعدههای اصلی پزشکیان، تلاش برای خروج از این لیست است. او راهکار خاصی برای خروج از این لیست ارائه نداد اما گفت: «افایتیاف مثل فیفا است. اگر قبولش نکنیم، نمیتوانیم وارد بازیهای بین المللی بشویم. بانکها به خاطر آن ما را بازی نمیدهند.»
رشد اقتصادی- پزشکیان رشد اقتصادی هشت درصدی طبق برنامه توسعه را منوط به جذب سالانه ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه خارجی دانست. به گفته او این ۲۰۰ میلیارد دلار سالانه از طریق باز کرد مرزها و ایجاد ارتباط با دولتهای منطقه محقق خواهد شد.
آزادسازی نرخ ارز- به گفته نامزد جریان اصلاحات، دولت باید تنها به بخش دارو و کالاهای اساسی ارز دولتی پرداخت کند. به اعتقاد او، در سایر بخشها باید قیمت ارز بدون دخالت دولت و از سوی بازار کشف شود.
یارانه نقدی- پزشکیان که سال ۱۳۹۶ در دانشگاه علوم پزشکی قم گفته بود «یارانه ۴۵ هزار تومانی کمر کشور را خرد کرده»، در جریان مناظرات انتخاباتی گفتههای پیشین خود را تکذیب کرد.
او در جریان رقابتهای انتخاباتی درباره پرداخت یارانه نقدی به اینکه یارانهها باید با عدالت پرداخت شوند، بسنده کرد.
سیاست رابینهودی- پزشکیان درباره یارانههای نقدی موضع گیری صریحی نداشت و عدد مشخصی اعلام نکرد.
او گفتههای کلی و غیرقابل سنجشی درباره یارانه ها داشت؛ از جمله اینکه: «از پولدارها یارانه را خواهم گرفت و به کسانی که ندارند میدهم.»
بنزین- در دور دوم انتخابات، علی عبدالعلیزاده، رییس ستاد پزشکیان، رسما از افزایش قیمت بنزین حرف زد.
عبدالعلیزاده حتی به قیمت احتمالی هم اشاره کرد و گفت: «کارشناسان میگویند قیمت بنزین باید ۵۰ هزار تومان باشد؛ درست است؟»
خود پزشکیان هم افزایش قیمت را رد نکرد اما در مناظره ۱۱ تیر ۱۴۰۳ تاکید کرد «بدون رضایت مردم» این کار را نخواهد کرد.
خودرو- پزشکیان در دومین مناظره دور دوم انتخابات صراحتا گفت: «من واردات خودرو را آزاد میکنم.»
حقوق و دستمزد- نامزد مورد حمایت اصلاحطلبان با اشاره به عدم افزایش حقوق و دستمزد در دولتهای روحانی و رئیسی با نرخ تورم، تلویحا وعده افزایش حقوق و دستمزد با نرخ تورم را ارائه کرد.
کاهش مالیاتها- شخص پزشکیان در بازار شوش تهران وعده داد از اقشاری که تحت فشار هستند مالیات دریافت نکند.
علی طیبنیا، مشاور اقتصادی او هم وعده داد در دولت پزشکیان، سقف معافیت مالیاتی افزایش خواهد یافت.
استخدام- پزشکیان در تبلیغات انتخاباتی خود بارها به استخدام نیروهای همسو از نظر سیاسی انتقاد کرد. او تلویحا وعده داد در دولت او استخدامها «بر اساس شایستگی» خواهد بود «نه نزدیکی سیاسی» به او.
شفافیت- پزشکیان در دور اول انتخابات و در جمع اصلاحطلبان نسبت به رانت اطلاعاتی که بیشتر در بازار بورس موضوعیت دارد انتقاد کرد.
او ۲۲ خرداد ۱۴۰۳ گفت: «اینکه یکی رانت اطلاعاتی دارد و دیگری فاقد چنین رانتی است به معنای بیعدالتی است. اطلاعات باید شفاف و آزاد باشد تا همه بتوانند از آن استفاده کنند.»
بورس- در تبلیغات انتخاباتی، پزشکیان وعده داد جلوی دخالت دولت در بورس را خواهد گرفت. او گفت ثبات را به بورس تهران باز میگرداند و کسری دولت را از بورس جبران نخواهد کرد.
مسکن- پزشکیان و رییس ستادش هر دو منتقد طرحهایی مثل ساخت مسکن مهر یا مسکن هستند. آنها هیچ طرح خاصی برای مسکن حمایتی ندارند و به جای آن معتقدند دولت نباید در این بازار ورود کند.
تورم- نهمین رییس دولت جمهوری اسلامی، در تبلیغات انتخاباتی مثل همه نامزدهای دیگر تاکید کرد که تورم باید کنترل شود.
او راهکار مشخصی برای کنترل تورم ارائه نکرد اما دلایل تورم فعلی را چاپ پول، کسری بودجه و ناترازی مالی دانست.
با این حساب او برای کنترل تورم باید سیاست جدیدی درباره این سه مورد در پیش بگیرد.
پزشکیان، سیاست و جامعه
یکی از مسائل محوری تبلیغات انتخاباتی، «حجاب اجباری» بود؛ موضوعی که به خصوص پس از وقایع سال ۱۴۰۱، بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
حجاب اجباری- در رقابتهای انتخاباتی، پزشکیان وعده صریحی درباره گشتهای ارشاد نداد اما اشارات و انتقادات غیرمستقیمی مطرح کرد.
او در شبکه ایکس، در پاسخ به هواداری که از او خواسته بود برای مقابله با «گشت ارشاد» تضمین دهد، نوشت تضمین میدهم تمام دولت در برابر «گشتهای اجباری» بایستد.
او «طرح نور» - طرح فراجا برای تشدید گشتهای ارشاد - را طرح سیاهی نامید و در یک برنامه تبلیغاتی گفت: «همه خانواده من با حجاب هستند. عروسها و خواهرهایم باحجاب و چادری هستند.»
با این حال او گفت که «با زور نمیتوان زنان را باحجاب کرد».
پزشکیان در یکی از مناظرات هم گفت: «اگر اشکالی هست، دختران و زنان ایران را ما تربیت کردیم. بهجای نقد خودمان به آنها میتازیم.»
سانسور- پزشکیان در حوزه فرهنگ، با اصل سانسور که در ادبیات جمهوری اسلامی آن را «ممیزی» مینامند مشکلی ندارد. او در سومین مناظره دور اول انتخابات گفت: «ممیزیها نباید سلیقهای باشد و باید شفاف و طبق قانون ممیزی انجام شود.»
هنر- در این بخش پزشکیان وعده داد موانعی که هنرمندان را به تولید آثار زیرزمینی کشانده، حذف کند.
او همچنین گفت اختیار را به خانه سینما و خانه تئاتر - دو تشکل غیر دولتی و صنفی این حوزهها - باز خواهد گرداند.
زنان- نامزد مورد حمایت اصلاحطلبان وعده داد نگاه برابر به زن و مرد را از دوره کودکی آموزش خواهد داد.
پزشکیان همچنین وعده داد لایحه تامین امنیت زنان را پیگیری خواهد کرد.
او گفت نگاه درجه دو به زنان - در اختصاص پست و مناصب دولتی - را حذف خواهد کرد.
پزشکیان آذر ماه سال ۱۳۹۳، در جریان یک برنامه تلویزیونی گفت پیش از اینکه حجاب اجباری در قوانین جمهوری اسلامی بیاید، او حجاب اجباری را در دانشگاههایی که حضور داشت، اجباری کرده بود.
این موضوع را شاهدان عینی که با او در دانشگاه تبریز همدوره بودند تایید کردهاند.
فیلترینگ- پزشکیان ضمن وعده توسعه زیرساختهای اینترنت در کشور گفت در برابر فیلترینگ و فیلترشکن خواهد ایستاد.
او در یک مناظره انتخاباتی با انتقاد از فروش فیلترشکن در ایران گفت که با رواج فیلترشکن، امکان رصد و تشخیص کاربران اینترنت و به تبع آن کنترل آنها از بین خواهد رفت.
نامزد اصلاحطلبان گفت در همه کشورهای دنیا در مواقع خاصی اینترنت بسته یا کنترل میشود اما به اعتقاد او در شرایط عادی، فیلترینگ باید کاهش یابد.
تبعیض آموزشی- پزشکیان در تبلیغات انتخاباتی خود منتقد پایین بودن کیفیت آموزشی در مدارس دولتی بود. او معتقد است ۷۰ درصد دانشآموزانی که در مدارس عادی درس میخوانند پایشان به دانشگاه نمیرسد زیرا این مدارس فاقد امکانات هستند.
اخراج دانشجویان و اساتید- او در یک تجمع انتخاباتی در ورزشگاه تختی تبریز گفت: «من از حقوق دختران، زنان، اساتید و دانشآموزان و دانشجویان دفاع میکنم و اجازه نمیدهم دانشجو و استاد را از دانشگاه اخراج کنند.»
پزشکیان در دهه ۸۰ در یکی از گفتوگوهای خود به سابقهاش در اجرای «انقلاب فرهنگی» نیز اشاره کرد و گفت انقلاب فرهنگی از دانشکده پزشکی دانشگاه تبریز و پس از اینکه «چپها را از دانشگاه بیرون انداختند» شروع شد.
او گفت: «انقلاب فرهنگی از دانشکده ما شروع شد ... چپیها جلسه ما را به هم زدند. ما دانشگاه را بستیم و آنها را بیرون ریختیم ....»
دریاچه ارومیه- پزشکیان هفتم تیر ماه صراحتا وعده داد که دریاچه ارومیه را نجات خواهد داد.
به نظر نمیرسد نهمین رییس دولت در جمهوری اسلامی راه سختی در پیش رو داشته باشد.
او مثل روسای جمهوری گذشته وعده خاصی نداده است که منتقدان بتوانند با استناد به آن، او را در آینده نقد کنند.
پزشکیان در تبلیغات، برای جذب آرا روی انتقاد از سه سال دولت رئیسی تمرکز کرد و مشخصا برنامه و وعدهای ارائه نداد.
جمشید برزگر، تحلیلگر سیاسی و روزنامهنگار، در مطلبی در ایراناینترنشنال با اشاره به اوج گرفتن بحران مشروعیت نظام در انتخابات کنونی و تلاش هسته مرکزی قدرت برای افزایش میزان مشارکت مردم نوشت: «کمک اصلاحطلبان برای حفظ وضع موجود کاملا گذراست و بار دیگر دوگانه حقیقی ملت ایران- جمهوری اسلامی مبنا و محور مرزبندیها، تحولات و رخدادهای آینده خواهد بود.»
در این تحلیل آمده است: «افزایش انسداد سیاسی، تشدید سرکوب گسترده مخالفان و معترضان با افزایش اعدامها و بازداشتها و محدودتر کردن آزادی بیان شهروندان در کنار ناکارآمدی همهجانبه و فساد فراگیری که به فروپاشیدن بنیانهای اقتصادی کشور، تورم و گرانی و بیکاری و در نتیجه روزانه شدن اعتراضات صنفی و معیشتی، بحران مشروعیت نظام را پررنگتر از هر زمان دیگر کرده است.»
برزگر خاطرنشان کرد: «در چنین شرایطی بود که هسته مرکزی قدرت، با هدف افزایش میزان مشارکت مردم در انتخابات به اصلاحطلبان حکومتی، مجوز حضور در انتخابات را داد و نامزد آنها را برخلاف دوره قبل از صافی شورای نگهبان گذراند.»
جمشید برزگر در این مطلب افزود: «پزشکیان به عنوان نامزد اصلاحطلبان بارها و بارها بر این نکته تاکید کرد که خود سیاستی ندارد و هدفش صرفا اجرای دستورات و سیاستهای ابلاغشده از سوی علی خامنهای است.»
برزگر در این تحلیل نوشت: «اصلاحطلبان با همان اسلحه همیشگی یعنی ترساندن مردم از رقیب به میدان آمدند و به جای آنکه بگویند نامزد مورد حمایت آنها با تعریفی که از خطوط قرمز و وظایف خود کرده، چه چیزی را و چگونه اصلاح خواهد کرد، صرفا مردم را از رقبای اصولگرا ترساندند.»
برزگر افزود: «اگر گذشته و تاریخ جمهوری اسلامی، مبنایی برای پیشبینی آینده آن باشد باید گفت شادمانی شمار وسیعی از کسانی که به پزشکیان رای دادهاند چندان طول نخواهد کشید و با تداوم رویکردها و سیاستهای اصلی جمهوری اسلامی، موج اظهار پشیمانی از دادن این رای بهزودی آغاز خواهد شد.»
نسخه کامل این تحلیل را اینجا بخوانید.
اما این تفاوت چقدر است و تغییر چقدر و چه وقت در داخل و خارج از بریتانیا احساس خواهد شد؟
کییر استارمر، رهبر حزب حالا حاکم بر بریتانیا، حزب کارگر و نخستوزیر تازه بر سر کار آمده، پیش از اینکه وارد محل کار و اقامتش در خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ لندن بشود، گفت کشورش قاطعانه برای «تغییر» رای داده است و رای دهندگان برای رقم زدن این تغییر، اختیار را به او و حزبش تفویض کردهاند.
او که در کارزارهای انتخاباتی بر شعار «تغییر» اصرار داشت، در سخنرانی پیروزیاش مقابل در ورودی خانه شماره ۱۰ نه فقط بر ضرورت و فوریت تلاش برای دگرگونی وضع موجود پای فشرد که پای دیگر را فراتر گذاشت و گفت «رسالت دولتش بازسازی کشور» است.
نخستوزیر گفت برای این طرح «نوسازی ملی» که در سر دارد، از همان روز اول کار جدی را شروع میکند.
بازسازی بریتانیا
نوسازی بریتانیا که استارمر از آن میگوید، چه خواهد بود؟
در سخنرانی پیروزی مقابل خانه شماره ۱۰، استارمر در ارائه برنامههای دولتش بر باورهای اصلی حزب کارگر تاکید کرد و از جمله گفت از حقوق کارگران (بنا، پرستار، راننده و دیگران) دفاع، از مالکیت عمومی چون تقویت نظام سلامت همگانی حمایت و برای تحقق عدالت اجتماعی و حفظ کرامت تکتک بریتانیاییها، تلاش میکند.
اما آیا با استناد به این حرفها، طرح نوسازی استارمر تلاش به منظور تحقق رویاهای یک سیاستمدار چپگرا برای وفاداران خود در حزب کارگر است؟
اگر بخشی از پیشینه او را مرور کنیم، شاید تصور کنیم که احتمالا بله، همینطور است.
این بخشی از پیشینه اوست:
کییر استارمر ۶۱ ساله، فرزند یک کارگر ابزارساز و یک پرستار است. مادر و پدرش او را به یاد کییر هاردی، بنیانگذار حزب کارگر، نام گذاشتهاند. او در ثروت بزرگ نشده است.
استارمر در دوران دانشآموزی به یک جنبش جوانان حزب کارگر، به جنبش سوسیالیستهای جوان پیوست و اولین در خانوادهاش بود که توانست به دانشگاه راه پیدا کند.
او بعد از سالها وکالت در حوزه حقوق بشر و شش سال ریاست بر دادستانی کیفری انگلستان و ولز، در سال ۲۰۱۵ و در ۵۲ سالگی وارد عرصه سیاسیشد و به پارلمان راه پیدا کرد.
او زمانی در کابینه «دولت در سایه» جرمی کوربین، رهبر چپگرای وقت حزب کارگر حضور داشت.
پس از استعفای کوربین، استارمر در سال ۲۰۲۰ با برنامههای چپگرایانه به عنوان رهبر حزب انتخاب شد.
برای اینکه بفمیم استارمر چه در سر دارد نمیشود صرفا به این بخش از پیشینه او استناد کرد و باید به بخشهای دیگر سخنرانی پیروزیاش نیز توجه داشت.
او بر این نکته پای فشرد که دولتش دولتی خدمتگزار برای همه بریتانیاییها خواهد بود.
استارمر تاکید کرد که به خصوص به کسانی توجه خواهد کرد که به او رای ندادهاند.
رهبر حزب کارگر گفت دولتش خود را مقید به «دکترین»های سیاسی نخواهد کرد و برای او کشور در اولویت است نه حزبش.
شروع دوباره
استارمر گفت تغییری که او از آن میگوید یک «شروع دوباره» برای همه بریتانیاییها است.
بسیاری انتظار داشتند که او به محض رسیدن به قدرت، در اولین سخنرانیاش اینگونه برای جلب حمایت گستردهتر شهروندان بریتانیا، شهروندانی فراتر از دایره رایدهندگان حزب کارگر، تلاش کند.
به هر حال او پس از اینکه به جای کوربین به عنوان رهبر حزب انتخاب شد، در واکنش به شکست سنگینی که حزب در انتخابات سراسری ۲۰۱۹ با رهبری کوربین متحمل شده بود، تلاش کرد حزب کارگر را متحول کند و با هدف رسیدن به مقبولیت بیشتر مردمی، آن را به میانه نزدیک کند.
اما شاید این اصرار استارمر برای دعوت بریتانیاییها به همگرایی بیشتر، به علاوه تلاش برای کسب مقبولیت بیشتر، متاثر از نتیجه انتخابات بر مبنای آرای مردمی باشد.
با این یادآوری که بنا به شکل انتخابات پارلمانی بریتانیا کرسیهای کسب شده احزاب متناسب با جمع آرای مردمی نیست، باید گفت پیروزی در انتخابات سال ۲۰۲۴ برای حزب کارگر از منظر کرسیهای کسب شده بسیار خیرهکننده است اما از نظر آرای مردمی خیلی دلگرمکننده نیست.
حزب کارگر ۴۱۲ کرسی به دست آورده است که این چیزی بیش از ۶۳ درصد کل کرسیهای مجلس عوام است.
این موفقیت را میشود با پیروزی تاریخی حزب کارگر به رهبری تونی بلر در سال ۱۹۹۷ مقایسه کرد که ۴۱۹ کرسی از ۶۵۹ کرسی را کسب کرده بود اما آرای مردمی کسب شده حزب کارگر در سال ۲۰۲۴ به ۳۴ درصد نمیرسد، در حالی که در سال ۱۹۹۷، حزب بیش از ۴۳ درصد آرای مردمی را کسب کرده بود.
درصد آرای مردمی کسب شده حزب به رهبری استارمر در این دور از انتخابات تنها ۱/۶ درصد بیشتر از دستاورد حزب به رهبری کوربین در انتخابات پیشین در سال ۲۰۱۹ است که آن رای مردمی، کمترین کرسی را پس از جنگ جهانی دوم نصیب حزب کارگر کرد.
به علاوه، این پایینترین درصد آرای مردمی کسب شده از سوی حزب پیروز در انتخابات بریتانیا است که دولت حداکثری را شکل میدهد.
برای همین پذیرفتن اینکه بیش از دو-سوم رای دهندگان بریتانیایی به حزب کارگر رای ندادهاند، آن هم در انتخاباتی که یکی از کمترین مشارکتها در تاریخ بریتانیا را ثبت کرده، از سوی استارمر صرفا از سر خضوع و خشوع سیاسی نمیتواند باشد بلکه یادآوری واقعیات موجود سیاسی بریتانیا است.
ناپایداریهای سیاسی و اقتصادی خشم و نارضایتی همگانی را رقم زده و تحمل رای دهنده بریتانیایی را پایین آورده است و این به وضوح لابهلای اعداد و ارقام آرای شمرده شده این دوره و مقایسهاش با دور قبل مشهود است.
برای همین استارمر نه فقط در سخنرانی اولش در قامت نخستوزیر از همگرایی صحبت کرد که از شهروندان بریتانیایی خواست برای تحقق وعدهاش صبور باشند.
او گفت ایجاد دگرگونی در وضع موجود مثل زدن یک کلید و روشن کردن یک چراغ نیست.
به علاوه نخستوزیر در اولین سخنرانیاش به این اعتراف کرد که شکاف بین طبقه حاکم و مردم باعث ایجاد زخمی عمیق در جامعه شده و وعده داد برای بازگرداندن اعتماد مردم به طبقه حاکم تلاش کند تا سیاست، تبدیل به ابزاری برای خدمت به مردم شود و سیاستمدار تبدیل به خدمتگزار مردم.
البته استارمر صرفا خطاب به شهروندانی فراتر از رایدهندگان به او و حزب کارگر حرف نزد. او حرفهایی برای مخاطبان خاص هم داشت. مخاطبانی از جنس سایر سیاستمداران که این هم واکنشی به واقعیت موجود سیاسی بریتانیا و فراتر از این کشور است.
نوسازی و دیگر سیاستمداران
نخستوزیر جدید گفت این «شروع دوباره»، این «نوسازی ملی» به دیگر سیاستمداران بستگی دارد. این میتواند پذیرفتن این واقعیت از سوی استارمر باشد که در انتخابات اخیر، احزاب کوچکتر موفقیتی قابل توجه کسب کردند و در آینده بریتانیا نیروی سیاسی موثری خواهند بود.
در انتخابات سراسری ۲۰۲۴، مجموع آرای مردمی کسب شده احزاب محافظهکار و کارگر، تنها دو حزبی که طی یک قرن اخیر بر عرصه سیاسی بریتانیا سلطه داشتهاند، به کمترین مقدار خود طی تاریخ، یعنی به ۵۷ درصد رسید.
پیش از این کمترین مقدار رای دو حزب در مجموع ۶۵ درصد بود که در انتخابات ۲۰۱۰ رقم خورد.
با این وجود این به نظر نمیرسد استارمر از همه احزاب کوچک موفق دعوت کرده باشد.
او گفت این تغییر به سیاستمداران دیگری که به مانند خودش «میانهرو و طرفدار ثبات» هستند بستگی دارد.
به این ترتیب احتمالا در جمع احزاب موفق کوچک حزب اصلاح بریتانیا، یک حزب راستگرا و عوامگرا، مورد نظر رهبر حزب کارگر نیست.
حزب اصلاح بریتانیا بیش از چهار میلیون رای، ۱۴ درصد آرای مردمی را به خود اختصاص داد، پنج کرسی پارلمان را کسب کرد و رهبر پرآوازهاش، نایجل فاراژ را بعد از هشت بار تلاش برای راهیابی به پارلمان، برای بار اول به مجلس عوام فرستاد.
این حزب نوپا که سر ناسازگاری با پدیده مهاجرت دارد و از دل ضدیت با اتحادیه اروپا شکل گرفته است از سوی رهبرش، جنبش تازه مخالف با طبقه حاکم توصیف شده است.
اما خارج از دایره هوادارانش، حزب اصلاح به عنوان یک عامل بر هم زننده ثبات سیاسی شناخته میشود.
همچنین اصرار استارمر بر دعوت از سیاستمداران وفادار به میانهروی و ثبات، شاید ناشی از هراس از اقبال به افراطیون سیاسی در کشورهای همجوار باشد یا شاید هم او در همین اعداد و ارقام و ظهور حزب اصلاح بریتانیا با آنچه در فرانسه و آلمان میگذرد، شباهتهایی دیده است.
با این حال دعوت استارمر برای این همگرایی به منظور حل مشکلات بریتانیا و شهروندانش میتواند مورد استقبال احزاب کوچکتر و همسوتر قرار بگیرد. از جمله لیبرال دموکراتها، یک حزب میانهرو که باورمند به آزادیهای اجتماعی است و حزب سبز که مدافع عدالت اقلیمی و اجتماعی توامان است.
لیبرال دموکراتها پس از یک مرحله افول در سه دور انتخاباتی، دوباره تبدیل به حزب سوم پارلمان شدهاند.
آنها به یک پیروزی تاریخی رسیدهاند و تعداد کرسیهای خود را از هشت به ۷۱ رساندهاند که این بزرگترین موفقیت حزب در یکصد سال اخیر است.
حزب سبز پس از موفقیت در انتخابات محلی و منطقهای توانسته است تعداد آرای مردمی خود را از حدود ۲/۵ به نزدیک هفت درصد برساند و تعداد کرسیهای خود را از یک به چهار که همگی برای حزبی در این مقیاس، بسیار قابل توجهاست.
هر دو این احزاب امیدوارند با اختیاراتی که اینگونه بیشتر از قبل به آنها تفویض شده است، نقشی سازنده بر سیاستهای حزب حالا حاکم کارگر بگذارند و حتما از دعوت اینچنینی استارمر استقبال میکنند.
نقش جنگ غزه در انتخابات بریتانیا
نخستوزیر جدید البته نمیتواند یک نیروی مستقل سیاسی دیگر را فراموش کند. نیرویی که در اعتراض به سیاستهای خارجی حزب کارگر به خصوص در قبال رویدادهای اخیر غرب آسیا و غزه شکل گرفته است.
شخصیتهای ارشد حزب کارگر اعتراف کردند موضع این حزب در قبال غزه به قیمت از دست رفتن غیرمنتظره دستکم چهار کرسی این حزب در انتخابات اخیر بوده است.
در چهار حوزه انتخاباتی که رای دهندگان مسلمان قابل ملاحظهای دارند، نامزدهای مستقل، نمایندگان حزب کارگر را شکست دادند. یکی از آنها جاناتان اشورث از وزنههای حزب کارگر بود که استارمر امید داشت او را در کابینه دولت خود بگمارد.
همچنین وز استریتینگ که حالا وزیر بهداشت شده است، تنها با ۵۰۰ رای اختلاف به نسبت رقیبش، یک نامزد مستقل طرفدار فلسطین، توانست پیروز شود.
آیا استارمر برای همگرایی و رسیدن به نقطه مشترک با این نامزدهای مستقل که منتقد سیاستهای خارجی او بودهاند، برنامهای دارد؟
پنج سال پیش، از جانسون تا استارمر
پنج سال پیش، فردای رایگیری در انتخابات سراسری ۲۰۱۹ بریتانیا، کسانی که به سخنرانی پیروزمندانه بوریس جانسون، رهبر وقت حزب محافظهکار گوش میدانند، تصور میکردند در باد آن پیروزی خیره کننده، خیلی سخت است که پنج سال بعد جلوی خانه شماره ۱۰ خیابان داونینگ، جانسون باز هم در قامت نخستوزیر ظاهر نشود.
آنان در آن رویارویی انتخاباتی، حزب کارگر را در هم کوبیدند.
آن زمان تصور اینکه حزب کارگر در یک دور انتخابات دیگر بتواند برخیزد و برای یک مبارزه دوباره توانی داشته باشد، غیرممکن بود.
آن روز کسی از کووید-۱۹ چیزی نشنیده بود. روسیه به اوکراین حمله نکرده بود و چارلز سوم به سلطنت نرسیده بود.
از آن زمان خیلی چیزها تغییر کرده است.
تا پیش از انتخابات سال ۲۰۲۴، مردم بریتانیا رسواییهای بسیار سیاسی و اقتصادی طبقه حاکم را تحمل کردند و روی کار آمدن سه نخستوزیر از جمله اولین نخستوزیر رنگینپوست را تجربه کردند.
از آن زمان خیلی چیزها تغییر کرده است و حزب کارگر از یک شکستخورده ناامید به یک پیروز مصمم مبدل شده است.
استارمر که توانسته حزبش را در مسیری متفاوت قرار دهد، حتما میتواند مسیر سیاسی کشور را هم تغییر بدهد اما همانطور که خودش گفته است، این بستگی به همدلی مردم و همراهی سیاستمداران بریتانیا دارد.
البته نخستوزیر جدید احتمالا در دل پذیرفته است که به مقدار زیادی بخت و اقبال هم نیاز دارد.
