یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، اعلام کرد برنامه موشکهای دوربرد تهران نهتنها اسرائیل، بلکه اروپا را نیز تهدید میکند و باید بخشی از مذاکرات با جمهوری اسلامی باشد. او در عین حال گفت به نتیجهبخش بودن این مذاکرات امید چندانی ندارد.
وادفول شنبه ۱۱ مرداد در مصاحبه با پادکست نشریه پولیتیکو تاکید کرد جمهوری اسلامی پس از حملات آمریکا و اسرائیل به تاسیسات هستهایاش تضعیف شده است.
او از ادامه مذاکرات تهران و کشورهای اروپایی «حتی در همین لحظه» خبر داد و در عینحال افزود: «صادقانه بگویم ما داریم درباره این مذاکره میکنیم که آیا اصلا میتوانیم وارد مذاکره واقعی شویم یا نه.»
وزیر خارجه آلمان گفتوگوها میان تروئیکای اروپایی و جمهوری اسلامی را «مذاکراتی درباره خود مذاکرات» توصیف کرد و گفت هدف باید این باشد که برنامه هستهای جمهوری اسلامی از راه دیپلماتیک، و نه نظامی، حلوفصل شود.
بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه کشور اروپایی عضو برجام، اعلام کردهاند در صورتی که جمهوری اسلامی به تعهدات خود در چارچوب این توافق عمل نکند، آمادهاند مکانیسم ماشه را برای بازگشت خودکار تحریمهای تهران فعال کنند.
با این حال، آنها همچنان مسیر دیپلماسی را باز میدانند و در صورت همکاری تهران، احتمال تمدید موقت این ضربالاجل را نیز مطرح کردهاند.
وزیر خارجه آلمان در همین زمینه به پادکست پولیتیکو گفت: «روشن است که ایران نباید تحت هیچ شرایطی به سلاح هستهای دست یابد. ما باید بر این نکته پافشاری کنیم که ایران آشکارا از آن دسته فعالیتهای غنیسازی و فناوریهایی که توجیه غیرنظامی ندارند، دست بردارد.»
برنامه موشکی جمهوری اسلامی، تهدیدی برای اروپا
وادفول تاکید کرد تروئیکای اروپایی میخواهند در جریان مذاکرات، درباره برنامه موشکهای دوربرد جمهوری اسلامی نیز به گفتوگو بپردازند؛ چرا که این موشکها نهتنها اسرائیل، بلکه اروپا را نیز تهدید میکنند.
پیش از جنگ ۱۲ روزه، موسسه واشینگتن برای سیاست خاور نزدیک در مقالهای تاکید کرد در پی افزایش کنترلنشده توان موشکی جمهوری اسلامی از زمان برجام، هرگونه توافق جدید با تهران باید شامل محدودیتهای قابل اجرا بر توسعه و انباشت موشکهای دوربرد باشد.
پنجم اردیبهشت نیز خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام ایرانی مطلع از مذاکرات میان تهران و واشینگتن گزارش داد این گفتوگوها شامل برنامه موشکی جمهوری اسلامی نیز میشود.
پس از آنکه مذاکرات تهران و واشینگتن در پی وقوع جنگ ۱۲ روزه در پنجمین دور متوقف شد، جمهوری اسلامی در نشستی با تروئیکای اروپایی بر سر برنامه هستهای خود و چشمانداز فعالسازی مکانیسم ماشه حضور یافت.
وزیر خارجه آلمان گفت درباره شانس موفقیت این مذاکرات «محتاط» است، اما هرگز نمیخواهد کسی بگوید اروپا در این زمینه تمام تلاش خود را به کار نگرفته است.
وادفول افزود به همین دلیل است که تروئیکای اروپایی اکنون درگیر گفتوگوهای مقدماتی و فشردهای با جمهوری اسلامی است، اما تصمیمگیری نهایی در این زمینه بر عهده تهران خواهد بود.
او ادامه داد: «اگر تهران آمادگی نداشته باشد، روشن است که اروپا ناچار خواهد بود دوباره تحریمها را علیه ایران اعمال کند... پس این در اختیار تهران است که زمینه را برای یک راهحل خوب و به نفع مردم ایران فراهم کند.»
روزنامه سازندگی شنبه ۱۱ مرداد در گزارشی با عنوان «رسانهها در آستانه تعطیلی» نوشت در دوره پساجنگ، فشار اقتصادی بر مطبوعات و رسانهها بهصورت بیسابقهای افزایش یافته است.
بر اساس این گزارش، قیمت هر کیلو کاغذ از حدود ۳۵ هزار تومان پیش از جنگ به ۶۶ هزار تومان رسیده و حتی با این نرخ، کاغذ در بازار نایاب است.
سازندگی دلیل این افزایش قیمت را ماهها کمکاری دولت چهاردهم در واردات کاغذ و اجرا نکردن صورتجلسههای تخصیص ارز دانست.
این روزنامه با بیان اینکه پیشتر کاغذ دولتی با قیمت هشت هزار تومان توزیع میشد، نوشت اکنون نهتنها کاغذ دولتی وجود ندارد، بلکه رسانهها حتی توان خرید نیمی از نیاز سابق خود را ندارند و برخی از رسانهها ناچار به کاهش صفحات، کاهش تیراژ یا حتی توقف انتشار شدهاند.
حذف حمایتهای بیمهای و رکود آگهیها
همزمان با تشدید بحران کاغذ، وزارت کار و رفاه اجتماعی معافیتهای بیمهای خبرنگاران را نیز لغو کرده است.
این تصمیم هزینههای بیمهای رسانهها را تقریبا دو برابر کرده و بسیاری از تحریریهها را به تعدیل نیرو واداشته است.
سازندگی با بیان اینکه در چنین فضایی، باشگاه روزنامهنگاران ایران و انجمن صنفی روزنامهنگاران استان تهران از اخراج دستکم ۱۵۰ خبرنگار تنها طی مدت کوتاهی پس از جنگ خبر دادهاند، هشدار داد این رقم ممکن است با ادامه وضعیت کنونی بسیار بیشتر شود.
افزون بر این مشکلات، یارانههای حمایتی مطبوعات بهطور کامل قطع شده و هیچ برنامهای برای حمایت هدفمند از رسانهها وجود ندارد.
رکود شدید تبلیغات نیز مزید بر علت شده است و بسیاری از کسبوکارهایی که تا پیش از جنگ آگهی میدادند، دیگر توان مالی برای تبلیغ ندارند.
پیشتر در تیرماه، انتشار روزنامه خبر ورزشی، یکی از قدیمیترین رسانههای ورزشی ایران، پس از ۲۸ سال متوقف شد.
خبر ورزشی در آن زمان نوشت بهدلیل «لغو پروازها، تعطیلی چاپخانهها و مشکلات شبکه توزیع» پس از جنگ ۱۲ روزه، این روزنامه از هفتم تیر «به شکل دیجیتال» منتشر میشود.
خاموشی رسانهها
سازندگی در گزارش خود با بیان اینکه تداوم این وضعیت، رسانهها را به خاموشی میکشاند و فضای عمومی کشور را از حضور صداهای مستقل خالی میکند، نوشت کاهش روزنامههای چاپی، اخراج خبرنگاران و تضعیف حرفهایترین نهادهای رسانهای، راه را برای انتشار «اخبار و روایتهای جعلی» باز خواهد کرد.
به نوشته سازندگی، در چنین شرایطی مسئولان وزارت ارشاد و معاونت مطبوعاتی واکنشی نشان ندادهاند و پیگیریها تنها با «وعدههای بیعمل و جلسات بینتیجه» پاسخ داده شده است.
در نتیجه، رسانههایی که در روزهای جنگ چراغ تحریریهها را روشن نگه داشته بودند، اکنون با بحران «مرگ خاموش» دستوپنجه نرم میکنند.
سازندگی این وضعیت را نه صرفا یک بحران اقتصادی، بلکه تهدیدی علیه حیات رسانههای مسئول دانست و هشدار داد اگر کاغذ یک ابزار ضروری برای تولید رسانه باشد، نبود آن بهمعنای حذف فیزیکی رسانهها خواهد بود.
سازندگی از واردات فوری کاغذ با قیمت عادلانه، بازگشت معافیتهای بیمهای خبرنگاران، تخصیص یارانههای هدفمند به رسانههای مستقل، حمایت از چرخه آگهیدهی و کسبوکارهای کوچک، و اقدام عملی وزارت ارشاد به جای وعدههای تکراری، بهعنوان راهکارهایی برای جلوگیری از فروپاشی مطبوعات نام برد.
لمی در بخشی از مصاحبه مفصل خود با روزنامه گاردین که شنبه ۱۱ مرداد منتشر شد، به موضوع ایران پرداخت و تهدیدهای مربوط به تسلیحاتی شدن برنامه اتمی جمهوری اسلامی را «واقعی» خواند.
وزیر خارجه بریتانیا اعلام کرد در گفتوگوهای مکرر با مقامهای جمهوری اسلامی، آنها نتوانستهاند توضیح قانعکنندهای درباره دلیل نیاز تهران به اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ارائه دهند.
لمی با اشاره به اینکه در دو نیروگاه اتمی سلافیلد یا یورنکو در بریتانیا، غنای اورانیوم از شش درصد فراتر نمیرود، افزود اظهارات مقامهای حکومت ایران مبنی بر استفاده از اورانیومی با غنای ۱۰ برابر بیشتر برای اهداف «تحقیقاتی» و «دانشگاهی» پذیرفتنی نیست.
جمهوری اسلامی بارها بر «صلحآمیز» بودن برنامه هستهای خود تاکید کرده است؛ با اینحال آژانس بینالمللی انرژی اتمی اواسط خرداد اعلام کرد تهران تعهدات خود را در چارچوب معاهده منع اشاعه تسلیحات هستهای (انپیتی) نقض کرده است.
در آغاز جنگ ۱۲ روزه، اسرائیل اعلام کرد جمهوری اسلامی در آستانه ساخت سلاح هستهای قرار دارد.
وزیر خارجه بریتانیا در ادامه مصاحبه خود با گاردین تاکید کرد در اصل، دیپلماسی را به مداخله نظامی ترجیح میدهد، اما در عین حال «با دیدی واقعبینانه» به بخشهایی از نظام ایران نگاه میکند که «اهداف مشخصی دارند».
لمی همچنین گفت تنها نگران وقوع جنگ هستهای میان جمهوری اسلامی و اسرائیل نیست.
او افزود: «بسیاری فیلم اوپنهایمر را دیدهاند و پیامدهای ساخت بمب اتم از سوی آمریکا را میدانند. بنابراین مساله این است که ایران هستهای چه پیامدی برای سایر کشورهای منطقه خواهد داشت که ممکن است آنها هم به دنبال چنین سلاحی بروند.»
وزیر خارجه بریتانیا ادامه داد: «در این صورت، بسیار ناگهانی جهانی پر از سلاح هستهای را به فرزندان و نوههای خود تحویل خواهیم داد؛ جهانی که بسیار خطرناکتر از امروز خواهد بود.»
۹ مرداد منابع دیپلماتیک غربی به ایراناینترنشنال اعلام کردند مقامات جمهوری اسلامی در جریان نشستی در استانبول با نمایندگان آلمان، فرانسه و بریتانیا، تهدید کردند در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، تهران نیز از انپیتی خارج خواهد شد.
پیشتر کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی از بررسی طرح خروج حکومت ایران از انپیتی در واکنش به احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه خبر داده بود.
تهدید جمهوری اسلامی به خروج از این معاهده در شرایطی صورت میگیرد که دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، اخیرا هشدار داده اگر جمهوری اسلامی برنامه هستهای خود را از سر بگیرد، واشینگتن آن را بهسرعت نابود خواهد کرد.
لمی با اشاره به حمله آمریکا به تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی در جریان جنگ ۱۲ روزه گفت مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده، پیش از عملیات با او تماس گرفت.
او از پاسخ به این پرسش گاردین که «چقدر زودتر به او اطلاع داده بودند»، طفره رفت و افزود کییر استارمر، نخستوزیر بریتانیا، در جریان عملیات قرار گرفته بود و کانالهای نظامی نیز همزمان مطلع شدند.
لمی: تصمیم برای تغییر حکومت به عهده مردم ایران است
وزیر خارجه بریتانیا تاکید کرد تصمیم آمریکا برای بمباران تاسیسات هستهای جمهوری اسلامی با هدف «سرنگونی حکومت» اتخاذ نشده بود.
او در عین حال گفت با استدلالهای اسرائیل درباره «تغییر رژیم» در ایران آشنایی دارد.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، اواسط تیر در ضیافت شام با ترامپ، درباره تغییر حکومت در ایران گفته بود این موضوع به مردم ایران بستگی دارد.
حدود دو هفته پیش از این اظهارنظر و در آستانه آتشبس، ترامپ امکان «تغییر رژیم» در تهران را مطرح کرده بود که با استقبال جناح سنتی جمهوریخواهان و نگرانی بخشی از متحدان او روبهرو شد.
لمی درباره این موضوع توضیح داد: «بیایید واقعبین باشیم؛ افراد زیادی در ایران وجود دارند که خواهان تغییر رژیم هستند. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که آنچه جای سپاه پاسداران را میگیرد، بهتر از آن باشد یا حتی چیز بدتری نباشد.»
او افزود: «این مسالهای است که باید مردم ایران دربارهاش تصمیم بگیرند. تمرکز من بر این است که بریتانیا چه کاری میتواند انجام دهد تا جلوی تبدیل شدن ایران به یک قدرت هستهای را بگیرد.»
نیویورک تایمز شنبه ۱۱ مرداد به نقل از مقامهای هندی نوشت سیاست دهلینو درباره واردات نفت از روسیه تغییری نکرده و هیچ دستوری برای کاهش خرید به شرکتهای نفتی داده نشده است.
این در حالی است که ترامپ پیشتر هشدار داده بود اگر هند خرید نفت روسیه را متوقف نکند، با مجازات روبهرو خواهد شد.
یک مقام هندی در همین رابطه گفت لغو «یکشبه» قراردادهای بلندمدت امکانپذیر نیست.
تهدید ترامپ به مجازات بدون ارائه جزییات
ترامپ ۱۰ مرداد گفت: «تا جایی که میدانم، هند دیگر قصد ندارد از روسیه نفت بخرد. این چیزی است که شنیدهام. نمیدانم درست است یا نه. این گامی خوب است.»
برخی تحلیلگران معتقدند فشار ترامپ بر هند میتواند بخشی از تاکتیکهای مذاکره در جریان تلاشهای دو کشور برای نهایی کردن مراحل اولیه توافق تجاری دوجانبه باشد.
چین و ترکیه، دو خریدار بزرگ دیگر نفت روسیه، با چنین تهدیدهایی از سوی ایالات متحده مواجه نشدهاند.
روند صادرات نفت روسیه به هند پس از آغاز جنگ اوکراین
از زمان آغاز جنگ اوکراین، واردات نفت روسیه توسط هند بهطور چشمگیری افزایش یافته و اکنون بیش از یکسوم کل واردات نفت این کشور را تشکیل میدهد، در حالی که این رقم پیش از جنگ کمتر از یک درصد بود.
هند روزانه بیش از دو میلیون بشکه نفت خام از روسیه وارد میکند و پس از چین، دومین واردکننده بزرگ نفت روسیه محسوب میشود.
راندیر جایسوال، سخنگوی وزارت خارجه هند، در پاسخ به سوالی درباره تهدید ترامپ گفت: «ما بر اساس شرایط بازار، پیشنهادهای موجود و وضعیت جهانی تصمیمگیری میکنیم.»
او تاکید کرد دهلینو با مسکو «شراکتی پایدار و آزمودهشده در گذر زمان» دارد و روابط خارجی هند نباید از دریچه نگاه کشور ثالثی مانند آمریکا سنجیده شود.
در همین حال، اتحادیه اروپا بهتازگی شرکت «نایارا انرژی» را که یکی از خریداران عمده نفت روسیه در هند است، در فهرست تحریمهای خود قرار داد.
عمده سهام این شرکت متعلق به نهادهای روسی، از جمله شرکت «روسنفت»، است. پس از اعمال تحریم، مدیرعامل نایارا انرژی استعفا داد و یک مدیر روس به نام سرگئی دنیسوف جای او را گرفت.
دهلینو در ماههای نخست پس از آغاز جنگ اوکراین، تحت فشار شدید ایالات متحده و اروپا برای کاهش روابط اقتصادی با روسیه قرار داشت.
این فشارها زمانی شدت گرفت که صادرات نفت روسیه به هند به اوج خود رسید. با این حال، در دومین سال جنگ، لحن کشورهای غربی در قبال این موضوع تغییر کرد.
خبرگزاری رویترز گزارش داد با وجود این تغییر رویکرد، شرکتهای دولتی پالایش نفت هند در هفته گذشته خرید نفت از روسیه را متوقف کردهاند.
بر اساس این گزارش، دلیل این اقدام نه ملاحظات سیاسی، بلکه کاهش تخفیفهای نفتی روسیه در ماه ژوئیه است؛ تخفیفهایی که به پایینترین سطح از زمان آغاز تحریمهای مسکو رسیدهاند.
نقش سقف قیمت نفت در سیاست آمریکا و اروپا
مقامهای آمریکایی و اروپایی پیشتر پذیرفته بودند واردات نفت ارزان روسیه توسط هند، در چارچوب سقف قیمتی که اتحادیه اروپا و گروه هفت تعیین کردهاند، به مهار قیمت جهانی نفت کمک میکند.
سال گذشته، مقامهای ارشد وزارت خزانهداری آمریکا در جریان سفر به دهلینو اعلام کردند هند از فرمولی پیروی میکند که هم تداوم صادرات نفت روسیه را ممکن میسازد و هم باعث کاهش درآمدهای این کشور میشود.
اریک گارستی، سفیر وقت آمریکا در دهلینو، در آن زمان گفت: «هند نفت روسیه را خرید، چون ما میخواستیم کشوری این نفت را با رعایت سقف قیمت خریداری کند. این برخلاف سیاست [واشینگتن] نبود، بلکه هدف اصلی همین سیاست بود.»
