نهاد پژوهشی «اینتل فوکس» مستقر در برلین در تحقیقی بر اساس منابع اطلاعاتی باز، از اقامتگاههای مختلف و جابهجاییهای مداوم هبتالله آخندزاده در شهر قندهار افغانستان خبر داده و جزئیاتی نیز از ساختار امنیتی پیرامون او را منتشر کرده است.
پس از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان در مرداد ۱۴۰۰، سراجالدین حقانی و هبتالله آخندزاده، به عنوان دو چهره اصلی در راس رهبری این گروه باقی ماندند.
در حالیکه حقانی که زمانی به پنهانکردن هویت خود معروف بود، از اوایل سال ۲۰۲۲ به طور علنی در انظار عمومی ظاهر شده، آخندزاده همچنان از دید عموم پنهان مانده است.
تدابیر امنیتی فراتر از معمول
آخندزاده هرگز در گردهماییهای عمومی مقابل دوربین عکاسی یا فیلمبرداری قرار نگرفته و سطحی از انزوا را حفظ کرده که بسیار فراتر از تدابیر امنیتی معمول است.
اینتل فوکِس در تحقیق تازه خود، تحولات اخیر در ساختار رهبری طالبان در قندهار، از جمله تغییرات فیزیکی و ساختاری در مجتمعهای کلیدی، تأسیسات امنیتی و الگوهای جابهجایی در مناطق اصلی شهر را بررسی کرده است.
شهر قندهار به طور سنتی پایگاه قدرت این گروه به شمار میرود.
این نهاد پژوهشی پیشتر محل اقامت حقانی در ولایت زادگاهش، پکتیا، را شناسایی کرده بود.
تاسیس «نیروی ویژه امیرالمومنین»
اینتل فوکس در تحقیق اخیر خود چهار مکان را در قندهار شناسایی کرد که به نظر میرسد محل اقامت مقامات ارشد طالبان از جمله آخندزاده یا محل برگزاری نشستهای سطح بالای این گروه باشند.
این مجتمعها زمانی مورد استفاده قرار میگیرند که آخندزاده اعضای ارشد طالبان را برای دیدار در قندهار فرا میخواند.
همچنین اینتل فوکس محل اصلی نگهداری محمود شاه حبیبی، شهروند افغان-آمریکایی را که آخندزاده نیز از آن استفاده میکند، شناسایی کرده است.
بر اساس این گزارش، از یک سال پیش و همزمان با گزارشهایی مبنی بر اینکه دادگاه کیفری بینالمللی احکام بازداشت در ارتباط با نقض حقوق بشر، بهویژه آزار و اذیت زنان و دختران، صادر کرد، تدابیر امنیتی در قندهار شدیدا افزایش یافت.
در واکنش به این احکام، طالبان به ویژه تدابیر حفاظتی پیرامون آخندزاده را تقویت کرده و واحد ویژهای به نام «نیروی ویژه امیرالمومنین» را تشکیل داده است.
چهار اقامتگاه احتمالی آخندزاده
با اتکا بر تحلیل دادههای منابع باز، از جمله رسانههای محلی، کانالهای وابسته به طالبان و تصاویر ماهوارهای، اینتل فوکس چهار مکان کلیدی در قندهار را شناسایی کرده که بهنظر میرسد بهعنوان اقامتگاههای احتمالی آخندزاده، محل نشستها یا مجتمعهای امن مورد استفاده قرار میگیرند.
یکی از این مکانها، کاخ مندیگک است که گفته میشود محل برگزاری تقریبا تمامی نشستهای کلیدی میان رهبر طالبان و مقامات ارشد این گروه است.
در نخستین دوره حاکمیت طالبان در دهه ۱۹۹۰، ملا محمد عمر، بنیانگذار طالبان، در این کاخ اقامت داشت و دفتر کاری خود را نیز در همین مکان برپا کرده بود.
این مکان همچنین مکانی است که «ژنرال» عبدالرازق اچکزی، رییس پیشین پلیس قندهار و یکی از چهرههای برجسته ضد طالبان، در اکتبر ۲۰۱۸ هنگام دیدار با اسکات میلر ژنرال آمریکایی به دست یک مهاجم به قتل رسید.
«مجتمع ناشناخته»
اقامتگاه دیگر، «مجتمع ناشناخته» که به نوشته اینتل فوکس یکی از مکانهایی است که پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان در افغانستان دچار تغییرات ساختاری قابل توجهی شده است.
در نگاه نخست، این مجتمع ظاهری مسکونی دارد اما تصاویر ماهوارهای نشان میدهند که این مکان دارای چندین ورودی حفاظتشده، برجهای مراقبت، مسجد، دکل ارتباطی، چند قطعه زمین زراعی و شماری خودرو نظامی در داخل محوطه است.
قصر اتل در عینو مینه سومین مکانی است که به عنوان اقامتگاه احتمالی آخندزاده، از آن نام برده شده که یک مهمانخانه در منطقه عینو مینه در شمالشرقی قندهار است.
گفته میشود این ملک پیشتر متعلق به اچکزی بوده است.
بر اساس گزارشها، شاهحبیبی، در حال حاضر در این محل از سوی طالبان بازداشت است. پلیس فدرال آمریکا او را از اوت ۲۰۲۲ بهعنوان «شخص مفقود» ثبت کرده است.
با وجود شواهد موجود، طالبان ادعای بازداشت او را رد کرده است.
احتمال پناه بردن به اقامتگاههای زیرزمینی
و سرانجام، «دفتر والی قندهار» در مرکز شهر، چهارمین مکانی است که همواره به عنوان مکانی کلیدی برای فعالیتهای سیاسی و امنیتی طالبان در نظر گرفته شده است.
پس از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، این مجتمع بهشدت مستحکم شده و همچنان یکی از امنترین ساختمانهای اداری شهر محسوب میشود.
گزارشهای منابع باز نشان میدهند که گاهی آخندزاده از این محل بازدید میکند.
با وجود شناسایی این مکانها، اینتل فوکس نوشت که احتمال دارد آخندزاده در زمان تهدیدهای احتمالی به اقامتگاههای زیرزمینی پناه ببرد.
خبرگزاری رویترز پنجشنبه ۲۲ آبان در گزارشی به نقل از محسن نقوی، وزیر کشور پاکستان، نوشت عواملی که در هر دو حمله انتحاری در پاکستان شرکت داشتند شناسایی شدهاند و هر دو افغان بودهاند.
اداره طالبان در کابل تا لحظه انتشار این خبر واکنشی به این موضوع نشان نداده است.
دو حمله در کمتر از ۲۴ ساعت
۲۰ آبان، یک بمبگذار انتحاری نزدیک یک گشت پلیس مقابل دادگاه بدوی در اسلامآباد خود را منفجر کرد. این انفجار دستکم ۱۲ نفر را کشت و ۲۷ نفر را زخمی کرد.
این نخستین حمله مرگبار علیه غیرنظامیان در پایتخت پاکستان طی ۱۰ سال گذشته بود.
نقوی ۲۰ آبان اعلام کرد مهاجمان در تماس با فرماندهان خود در افغانستان بودهاند و در صورت ناتوانی کابل در مهار گروههای مسلح، اسلامآباد «خود برای مقابله با آنها اقدام خواهد کرد».
دولت اسلامآباد پیشتر هند را نیز به حمایت از این افراد متهم کرده بود.
در حملهای دیگر، یک روز پیشتر، یک خودروی بمبگذاریشده به درِ ورودی یک مدرسه نظامی در جنوب وزیرستان، نزدیک مرز افغانستان کوبیده شد و سه نفر کشته شدند.
پس از انفجار، مهاجمان وارد محوطه مدرسه شدند و درگیری آنها با نیروهای ارتش بیش از ۲۴ ساعت ادامه یافت تا اینکه تمامی مهاجمان کشته شدند.
این مدرسه تحت مدیریت ارتش پاکستان است اما دانشآموزان غیرنظامی نیز در آن تحصیل میکنند.
روابط پرتنش پاکستان و افغانستان
تنش میان دو کشور در ماههای اخیر شدت گرفته و مذاکرات امنیتی میان دو طرف نیز بهدلیل افزایش خشونتها بینتیجه مانده است.
اسلامآباد میگوید شبهنظامیان پاکستانی مستقر در خاک افغانستان حملاتی را در داخل پاکستان سازماندهی میکنند.
کابل این اتهام را رد میکند و میگوید هیچ پناهگاهی برای مهاجمان فراهم نکرده و نمیکند.
تنها یک ماه پیش، دهها سرباز در درگیریهای مرزی دو کشور کشته شدند.
این شدیدترین درگیری میان دو کشور از زمان بهدست گرفتن قدرت از سوی طالبان در کابل در سال ۲۰۲۱ بود.
این درگیریها پس از حملات هوایی پاکستان به کابل و مناطقی دیگر آغاز شد. هدف این حملهها رهبر طالبان پاکستانی بود.
طالبان افغانستان به این حملات با حمله به پستهای نظامی پاکستان در طول مرز سه هزار و ۶۰۰ کیلومتری پاسخ داد.
به گزارش واشینگتنپست، این بذرهای ویژه گیاهانی تولید میکردند که تقریبا هیچیک از ترکیبات لازم برای تولید هروئین را در خود نداشتند.
۱۴ منبع آگاه از جزییات فعالیتهای سازمان سیا در افغانستان در مصاحبه با این روزنامه به شرط ناشناس ماندن، وجود این طرح محرمانه را تایید کردند.
این برنامه که پیشتر هرگز علنی نشده بود، بخشی پنهان از جنگ دو دههای آمریکا در افغانستان و نیز گوشهای از تلاشهای پرچالش واشینگتن برای مقابله با تجارت جهانی مواد مخدر، از آمریکای لاتین تا آسیا، به شمار میآید.
این گزارش در شرایطی منتشر میشود که ارتش آمریکا در هفتههای اخیر عملیات خود را برای مقابله با شبکههای قاچاق مواد مخدر در آبهای بینالمللی، بهویژه در نزدیکی ونزوئلا، شدت بخشیده است.
این اقدامات در راستای تحقق یکی از وعدههای انتخاباتی دونالد ترامپ صورت میگیرد؛ او در آن زمان بر مقابله با کارتلها و جلوگیری از ورود مواد مخدر به ایالات متحده تاکید کرده بود.
چرا سیا روی مهار کشت خشخاش در افغانستان متمرکز شد؟
واشینگتنپست در ادامه نوشت در اوایل دهه ۲۰۰۰، گسترش تجارت تریاک در افغانستان به مانعی بزرگ در مسیر تحقق اهداف ایالات متحده تبدیل شده بود. آن هم در شرایطی که نیروهای آمریکایی همزمان برای سرکوب طالبان، مقابله با «گروههای تروریستی» و تثبیت دولت متزلزل مورد حمایت غرب، تلاش میکردند.
بر اساس این گزارش، هروئین تولیدی افغانستان به فساد در دولت حامد کرزی و مناطق مختلف کشور دامن میزد، بخشی از هزینه سلاح و تجهیزات طالبان را تامین میکرد و اصلیترین منبع عرضه هروئین جهان، بهویژه برای اروپا و جمهوریهای سابق شوروی، محسوب میشد.
در آن سالها، کشورهای غربی و نهادهای مختلف دولت آمریکا بر سر یافتن راهی برای مهار کشت خشخاش، بدون ضربه زدن به حمایت روستاییان از دولت کرزی، درگیر اختلاف و کشمکش جدی بودند.
هر طرف راهکاری متفاوت پیشنهاد میکرد: برخی بر تخریب مستقیم مزارع یا سمپاشی هوایی تاکید داشتند، گروهی دیگر خرید کل محصول و انتقال آن به خارج برای استفاده دارویی را مطرح میکردند.
این در حالی بود که سازمان سیا در همان مقطع، بهطور جداگانه برنامه محرمانه خود را برای مختل کردن زنجیره تولید هروئین در افغانستان اجرا میکرد. طرحی که «مرکز جرایم و مواد مخدر» این سازمان با بودجهای فراوان بر آن نظارت داشت.
به گفته سه منبع آگاه، پخش هوایی بذرهای دستکاریشده خشخاش از پاییز ۲۰۰۴ آغاز شد. این عملیات دستکم یکبار به حالت تعلیق درآمد و سرانجام حدود سال ۲۰۱۵ به پایان رسید.
منابع مطلع اضافه کردند ماموران مخفی که در ابتدا از هواپیماهای سی-۱۳۰ بریتانیایی بهره میبردند، برای جلوگیری از شناسایی، ماموریتهای خود را شبانه انجام دادند و میلیاردها بذر اصلاحشده را بر مزارع گسترده خشخاش افغانستان پراکندند.
این عملیات در دو ولایت ننگرهار و هلمند، از اصلیترین مناطق کشت خشخاش، انجام گرفت.
فناوری مورد استفاده در بذرهای دستکاریشده
واشینگتنپست در ادامه گزارش خود نوشت بر اساس اطلاعات موجود، این بذرها از طریق «ویرایش ژن» دستکاری نشده بودند، چرا که این فناوری در آن زمان هنوز بهطور گسترده قابل استفاده نبود.
این روزنامه افزود طی چند سال کشت، انتخاب و پرورش مداوم، سویهای از خشخاش به دست آمد که مقدار بسیار کمتری از آلکالوئیدهای مورد نیاز برای تولید هروئین را در خود داشت.
به گفته یک منبع مطلع، پرورش این گونه چند سال به طول انجامید و از طریق تلاقی دادن آن با بذرهای طبیعی خشخاش انجام شد.
هدف از عملیات سازمان سیا این بود که گیاهان حاصل از بذرهای پخششده با گونههای بومی تلاقی کنند و بهمرور به گونه غالب بدل شوند. فرآیندی که میتوانست قدرت و کیفیت کلی محصول خشخاش را کاهش دهد.
به گزارش واشینگتنپست، دولت کرزی در زمان شروع این طرح از سوی سیا در جریان قرار نگرفته بود. اینکه مقامهای افغان بعدها از وجود چنین برنامهای باخبر شدند یا نه، همچنان روشن نیست.
مقامهای غربی اذعان دارند که تلاشهای بینالمللی برای مهار مواد مخدر در افغانستان به نتیجه نرسید.
اختلافات میان نهادهای مختلف آمریکا، نبود هماهنگی با متحدانی مانند بریتانیا، حمایت مقطعی دولت کرزی و جایگاه ریشهدار کشت خشخاش در زندگی اقتصادی و فرهنگی روستاییان، عملا این برنامه را از همان ابتدا ناکام گذاشته بود.
پنتاگون نیز بارها از مشارکت جدیتر در جنگ مواد مخدر سر باز زد و استدلال کرد که ورود به این عرصه تمرکز ارتش را از ماموریت اصلیاش، مبارزه با طالبان و نابودی گروههای اسلامگرا، منحرف میکند.
با این حال، چند مقام پیشین سیا و وزارت خارجه آمریکا میگویند طرح مخفیانه سیا برای پخش بذر و کاهش کیفیت محصول خشخاش افغانستان در مقطعی اثرگذار بود. اما این برنامه هزینه بسیار سنگینی داشت و بخش عمده بودجه عملیاتی «مرکز جرایم و مواد مخدر» سیا را به خود اختصاص داد.
ذبیحالله مجاهد، سخنگوی طالبان، شنبه ۱۷ آبان گفت مذاکرات صلح میان افغانستان و پاکستان بهدلیل درخواست اسلامآباد مبنی بر اینکه «افغانستان مسئول امنیت داخلی پاکستان شود»، به بنبست رسید.
مجاهد این درخواست را فراتر از «ظرفیت» افغانستان دانست و افزود که این موضوع یکی از دلایل اصلی شکست مذاکرات بود.
با این حال، او تاکید کرد: «آتشبس برقرار شده تاکنون از سوی ما نقض نشده است و این آتشبس ادامه خواهد داشت.»
خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، ۱۶ آبان گفت که مذاکرات میان اسلامآباد و طالبان در استانبول «به بنبست کامل» رسید و فعلا هیچ برنامهای برای دور بعدی مذاکرات وجود ندارد.
او اعلام کرد: «بازگشت ما با دست خالی نشانه آن است که حتی میانجیها نیز دیگر به طالبان افغانستان امیدی ندارند.»
به گفته او، هیات طالبان در مذاکرات «خواستار اعتماد زبانی بوده» اما حاضر به ثبت توافقها بهصورت مکتوب نشده است.
آصف تاکید کرد در سطح مذاکرات بینالمللی، تمام توافقها باید بهصورت رسمی و نوشتاری ثبت شوند.
وزیر دفاع پاکستان افزود: «میانجیها نیز دست کشیدهاند. اگر آنان اندک امیدی داشتند، از ما میخواستند در استانبول بمانیم اما چنین درخواستی نکردند.»
آصف هشدار داد در صورت تکرار حملات از خاک افغانستان، پاکستان «پاسخ متناسب و موثر» خواهد داد: «تنها خواست ما این است که از خاک افغانستان علیه پاکستان استفاده نشود.»
وزیر دفاع پاکستان از ترکیه و قطر بهعنوان میانجیهای این روند قدردانی کرد و گفت که این دو کشور با «خلوص نیت» نقش میانجی را ایفا و از موضع پاکستان حمایت کردند.
هدف مذاکرات: جلوگیری از تکرار خشونتها
درگیریهای مرزی میان افغانستان و پاکستان در ماه گذشته منجر به کشته شدن دهها نفر شد که این شدیدترین خشونتها از زمان بهدست گرفتن قدرت از سوی طالبان در کابل در سال ۲۰۲۱ بود.
این درگیریها پس از حملات هوایی پاکستان به کابل و دیگر مناطق که هدف آن رهبر طالبان پاکستانی بود، آغاز شد.
طالبان افغانستان به این حملات با حمله به پستهای نظامی پاکستان در طول مرز سه هزار و ۶۰۰ کیلومتری پاسخ داد.
مرزهای دو کشور همچنان بسته است.
پاکستان و طالبان ۱۹ اکتبر با میانجیگری دوحه آتشبس کردند اما نتواستند در مذاکراتی که از سوی ترکیه و قطر در استانبول میانجیگری شد، به توافق برسند.
