وجود ذرات ریزپلاستیکی که تقریبا همه جا از مناطق شهری گرفته تا دورافتادهترین نقاط مانند قطب جنوب یافت میشوند، تا پیش از این در بخشهای دیگر بدن انسان از جمله ریهها، قلب، دستگاه گوارش، کبد، جفت جنین و حتی در مایع منی و خون گزارش شده بود.
در این مطالعه گروهی از پژوهشگران برزیلی اعلام کردهاند برای اولین بار، وجود این ذرات را در بخشی از مغز که مسئول پردازش حس بویایی است، شناسایی کردهاند.
تاکنون هیچ گزارش علمی معتبری مبنی بر نفوذ میکروپلاستیکها به مغز انسان که با سد خونی-مغزی محافظت میشود، منتشر نشده بود.
سد خونی-مغزی یک ساختار حفاظتی در مغز است که از ورود مواد مضر، میکروبها و مولکولهای بزرگ به مغز جلوگیری میکند.
این تحقیق که نتایج آن در مجله «جاما اوپن نتورک» منتشر شده، نشان میدهد در مغز هشت فرد از ۱۵ فرد فوت شده در سائوپائولو که مورد پژوهش قرار گرفتهاند، ذرات میکروپلاستیک یافت شده است.
این ذرات که اندازهای حدود ۵/۵ میکرومتر و بزرگتر داشتهاند، در بخشی از مغز به نام «پیاز بویایی» که مسئول پردازش بو است، شناسایی شدند.
محققان برای اطمینان از صحت یافتههای خود، از دو روش مختلف برای شناسایی میکروپلاستیکها استفاده کردند.
در روش اول، بافت تعدادی از مغزها با یک آنزیم خاص تجزیه شدند تا تنها مواد غیر بیولوژیکی از جمله پلاستیک باقی بماند.
در روش دوم، از برشهای یخزده مغز و میکروسکوپهای مادون قرمز برای شناسایی میکروپلاستیکها در محل استفاده شد.
محققان با توجه به محل حضور این ذرات حدس میزنند افراد احتمالا این ذرات را از طریق بینی استنشاق میکنند.
وجود سلولهای عصبی در حفره بینی که به پیاز بویایی متصل هستند، این فرضیه را تقویت میکند.
پژوهشهای اخیر در زمینه آلودگی هوا نیز نشان دادهاند ذرات بسیار ریز معلق در هوا، موسوم به «پیام-۲/۵» قادرند به مغز نفوذ کنند.
این یافتهها احتمال ورود میکروپلاستیکها به مغز را از طریق مسیر تنفسی، تقویت میکند.
تاثیر بر سلامت انسان
گرچه تاثیر دقیق میکروپلاستیکها بر سلامت انسان هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما مطالعات اخیر نشان دادند حضور این ذرات در بدن میتواند خطر ابتلا به برخی بیماریها را افزایش دهد.
برای نمونه، یک تیم تحقیقاتی ایتالیایی دریافته است بیمارانی که ذرات میکروپلاستیک در شریانهای کاروتید خود دارند، با احتمال بیشتری دچار سکته میشوند.
علاوه بر این، نگرانیهایی در مورد ارتباط احتمالی بین حضور میکروپلاستیکها در مغز و بروز بیماریهای عصبی و روانی، به ویژه در مغز در حال رشد، وجود دارد.
این موضوع، بهخصوص در مورد کودکان و نوجوانان که مغزشان هنوز در حال تکامل است، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
یکی از چالشهای اصلی محققان در این مطالعه، جلوگیری از آلودگی نمونههای مغزی با میکروپلاستیکهای موجود در محیط آزمایشگاه بوده است.
از آنجا که امروزه تقریبا همه چیز از پلاستیک ساخته میشود، محققان مجبور بودهاند روشهای آزمایش خود را به دقت تنظیم کنند تا از آلودگی نمونهها جلوگیری شود.
در گزارش این پژوهش، به این نکته اشاره شد که علت عدم مشاهده میکروپلاستیک در تمامی ۱۵ نمونه مغزی مورد بررسی، علیرغم فراگیر بودن ذرات پلاستیکی، با قطعیت قابل تبیین نیست.
احتمالا در برخی نمونهها، شناسایی این ذرات با دشواریهایی همراه بوده است. علاوه بر این، ارتباط معناداری میان حضور میکروپلاستیکها و پیشینه شغلی افراد متوفی یافت نشده است.
این یافتهها همچنین با نتایج «پیش چاپ» یک مطالعه که در ماه گذشته منتشر شد، همخوانی دارد.
در آن مطالعه نیز وجود میکروپلاستیکها در مغز انسان گزارش شده بود.
دکتر متیو کامپن از دانشگاه نیومکزیکو که در مطالعه پیشچاپ مشارکت داشته، معتقد است اندازه میکروپلاستیکهای یافت شده در پژوهش دانشگاه سائوپائولو به قدری بزرگ است که احتمالا از طریق بینی وارد پیاز بویایی شدهاند.
به گفته کامپن، اگرچه در حال حاضر شواهد قطعی مبنی بر ارتباط مستقیم بین میکرو یا نانوپلاستیکها و بیماریهای عصبی وجود ندارد اما دانشمندان نسبت به افزایش قرار گرفتن انسان در معرض این ذرات نگران هستند.
به گفته این پژوهشگران، اکنون از مرحله بررسی وجود میکروپلاستیکها در بدن انسان عبور کردهایم: «ما وارد مرحلهای شدهایم که باید به دنبال پاسخ به این سوال مهم باشیم: آیا وجود میکروپلاستیکها در بافتهای بدن، مضراتی برای سلامت ما به همراه خواهد داشت؟»
