محمد اسلامی صبح سهشنبه ۲۱ آذر به سخنان اواخر شهریور ماه رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی اشاره کرد و گفت: «ما طبق پادمان عمل میکنیم، وقتی آنان بازرس معرفی میکنند ما حق داریم بپذیریم یا نپذیریم.»
گروسی روز ۲۸ شهریور در گفتوگو با ایراناینترنشنال، اخراج بازرسان آژانس از ایران را اقدامی «غیرسازنده» خوانده و گفته بود روند مذاکره با جمهوریاسلامی با سرعتی که باید پیش نمیرود.
دو روز پیش از آن و در ۲۶ شهریور، جمهوری اسلامی مجوز فعالیت هشت بازرس آژانس بینالمللی انرژی اتمی با ملیتهای «فرانسوی و آلمانی» را در ایران لغو کرده بود.
همان زمان، گروسی اقدام تهران را در ممنوع کردن ورود حدود یکسوم از «مجربترین بازرسان آژانس» که به این کشور اختصاص داده شدهاند، محکوم کرد و آن را «نامتناسب و بیسابقه» خواند.
رییس سازمان انرژی اتمی ایران روز ۲۱ آذر در واکنش به آن سخنان، استفاده گروسی از واژه «محکوم میکنم» را «فاقد اعتبار» دانست و در عینحال گفت که تهران هیچ بازرسی را اخراج نکرده، بلکه «اعتبارنامه آنان را لغو کرده است».
اسلامی در ادامه مدعی شد پنج بازرس مورد اشاره «اصلا به ایران نیامده بودند» و آژانس بعدا پنج بازرس جدید را معرفی کرد که جمهوری اسلامی آنها را پذیرفت.
به گفته او، با احتساب این پنج نفر، در حال حاضر ۱۲۰ بازرس دارای اعتبارنامه در ایران حضور دارند.
پیش از این مقامهای جمهوری اسلامی از جمله سخنگوی وزارت امور خارجه از اخراج بازرسان دفاع کرده و آن را پاسخی به «زیادهخواهی» سه کشور اروپایی و آمریکا خواندند.
اشاره آنها به بیانیه مشترک آمریکا و بریتانیا، فرانسه و آلمان بهعنوان سه کشور اروپایی عضو برجام است که ۲۳ شهریور، ایران را تهدید کردند در صورت همکاری نکردن فوری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، اقدام به صدور قطعنامه در شورای حکام خواهند کرد.
در این بیانیه آمده بود که ایران در سه سطح پنج، ۲۰ و ۶۰ درصدی غنیسازی اورانیوم انجام میدهد و آژانس قادر نیست تمایل نداشتن ایران به ساخت بمب هستهای را تایید کند.
پس از آنکه جمهوری اسلامی از پذیرفتن بازرسان آژانس با ملیتهای آلمانی و فرانسوی خودداری کرد، بریتانیا، آمریکا، فرانسه و آلمان بیانیهای مشترک منتشر کردند و از تهران خواستند از تصمیمش درباره لغو مجوز بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی صرف نظر کند.
آنها تاکید کردند ایران باید فورا و بهطور کامل با آژانس همکاری کند تا بازرسان بتوانند تضمینهایی ارایه دهند که برنامه اتمی ایران صلحآمیز است.
سه ماه پس از این رویدادها، محمد اسلامی به خبرنگاران گفت تهران به چارچوبهای پادمان پایبند است و مشکلی بین ایران و آژانس وجود ندارد.
او همچنین مدعی شد: «آژانس در خصوص دو مکان گفته است دیگر سوالی ندارم. در خصوص مکانهای دیگر هم پاسخ ها و مدارک خود را اعلام کردهایم و به تعامل با آژانس ادامه میدهیم.»
در نوامبر سال ۲۰۲۲ قطعنامهای در زمینه فعالیت هستهای ایران صادر شد که تهران را ملزم میکرد فورا با آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای تحقیق در زمینه کشف ذرات اورانیوم در سایتهای اعلام نشدهاش همکاری کند.
طبق توافقهای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ ایران تنها اجازه داشته تا غنیسازی را در سطح ۳/۶۷ درصد انجام دهد و ذخایرش هم باید تا سقف ۲۰۲ کیلوگرم باقی میماند اما بر اساس گزارشهای اخیر آژانس، تهران تعهدات خود را نقض کرده است.
همچنین جمهوری اسلامی نمیتوانسته تا ۱۵ سال آینده از تجهیزاتی فراتر از سانترفیوژهای نسل اولش استفاده کند اما بر اساس گزارش آژانس، ایران هماکنون در حال استفاده از هزار سانترفیوژ پیشرفته خود است.
استفاده از راکتور آب سنگین اراک و ادامه فعالیت ساختمانهای تاسیسات هستهای که بر اساس توافق برجام باید تغییر میکرد، از دیگر موارد نقض تعهدات جمهوری اسلامی است.
اواسط شهریور گروسی در گزارشی به اعضای شورای حکام اعلام کرد جمهوری اسلامی روند غنیسازی اورانیوم با سطح خلوص ۶۰ درصد را آهسته کرده اما همچنان ذخایر اورانیوم غنی شده ایران ۱۸ برابر بیشتر از حد تعیین شده در توافق ۲۰۱۵ (سال ۱۳۹۴) است.
او همچنین پیشتر و در بازگشت از سفر به تهران، از وعده جمهوری اسلامی برای راهاندازی مجدد دوربینهای نظارتی خبر داده بود.
این دوربینها تابستان سال گذشته و در پی وخامت روابط تهران با قدرتهای غربی از کار افتادند.
در سال ۲۰۱۵، قدرتهای بزرگ جهانی با جمهوری اسلامی به توافقی رسیدند که از آن با عنوان برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) یاد میشود و بر اساس آن تهران برنامه هستهای خود را در ازای رفع تحریمهای فلج کننده اقتصادی محدود میکرد.
آمریکا در سال ۲۰۱۸ و در دوره ریاستجمهوری دونالد ترامپ به طور یکجانبه از توافق برجام خارج شد و تحریمها علیه ایران را دوباره اعمال کرد. در مقابل، تهران نیز با زیر پا گذاشتن موارد توافق شده، برنامه هستهای خود را گسترش داد.
جمهوری اسلامی تاکنون فعالیتهای اتمی خود را «صلحآمیز» خوانده و هر نوع اقدامی را در راستای ساخت تسلیحات هستهای رد کرده است.