محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آلثانی، نخستوزیر و وزیر خارجه قطر، در گفتوگو با سیانان، با رد مواضع مطرح شده مبنی بر اینکه هواپیمای جت هدیه قطر به ترامپ، با هدف اعمال نفوذ بر آمریکا ارائه شده است گفت این هواپیما صرفا یک «معامله میان دولتها» است.
او این ارائه این هواپیما را «یک معامله بسیار ساده» خواند و در عین حال گفت که این موضوع «هنوز تحت بررسی حقوقی قرار دارد».


فرید زکریا، روزنامهنگار آمریکایی، در یادداشتی به بررسی سیاست دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا در قبال جمهوری اسلامی پرداخته و نوشته است کسی که توافق هستهای پیشین با حکومت ایران را از میان برد، اکنون تمام ابزارها را در اختیار دارد تا توافقی حتی قویتر را رقم بزند.
در این یادداشت که شامگاه پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت در روزنامه واشینگتنپست منتشر شد، آمده است: «دونالد ترامپ که به تصمیمگیریهای آنی و تمایل به شکستن قواعد شناخته میشود، بار دیگر با رفتاری غیرمنتظره، جهان را غافلگیر کرد. این هفته، در عربستان سعودی، ترامپ با رهبر جدید سوریه، که پیشتر از چهرههای جهادی بوده، دیدار و اعلام کرد که تمامی تحریمهای آمریکا علیه سوریه را لغو خواهد کرد. اما شاید مهمتر از همه، اشارات مکرر او به آمادگی دولتش برای توافقی جدید با حکومت ایران باشد؛ توافقی که میتواند گامی بزرگ در جهت برقراری ثبات و صلح در خاورمیانه تلقی شود.»
بهنوشته فرید زکریا، «این چرخش ناگهانی در مواضع ترامپ نسبت به ایران، اگر نگوییم عجیب، دستکم به شدت طعنهآمیز است. او همان کسی بود که ایالات متحده را از توافق هستهای ۲۰۱۵ خارج کرد، توافقی که طبق ارزیابی اغلب نهادهای اطلاعاتی آمریکا، ایران به تعهداتش در آن پایبند مانده بود. اکنون اما، ترامپ بار دیگر به صحنه بازگشته، مسئلهای را که خود ایجاد کرده بود حل کرده و آن را با افتخار بهعنوان دستاوردی شخصی معرفی میکند.»
ایران ضعیف، عربستان قدرتمند
با اینحال، بهگفته نویسنده، شرایط امروز با گذشته تفاوتهایی بنیادینی دارد که میتواند زمینهساز توافقی بهتر از پیش شود. دو تحول کلیدی در این میان نقشآفریناند: ضعف ایران و اقتدار فزاینده عربستان سعودی.
براساس یادداشت منتشرشده در روزنامه واشینگتنپست، «جمهوری اسلامی امروز در ضعیفترین وضعیت خود طی چهار دهه اخیر قرار دارد. اقتصاد نابسامان ناشی از مدیریت مزمن ناکارآمد، فساد فراگیر و استبداد سیاسی موجب نارضایتی شدید مردم شده است. حملات موثر اسرائیل علیه مواضع حزبالله و سامانههای پدافندی ایران نیز بر این ضعف افزوده است. از سوی دیگر، دولت بشار اسد متحد اصلی حکومت ایران در منطقه، سقوط کرده و مخالفان دیرینهاش اکنون قدرت را در دمشق در دست دارند. در مجموع، ایران از زمان تهاجم صدام حسین در سال ۱۳۵۹ تاکنون، هیچگاه تا این اندازه آسیبپذیر نبوده است.»
بهنوشته زکریا، «در سوی دیگر، عربستان سعودی با هدایت ولیعهد محمد بن سلمان، روندی معکوس را طی کرده است. این کشور توانسته است با حوثیها به یک آتشبس نانوشته برسد، روابط خود را با قطر بهبود بخشد و مناسباتش با کشورهایی چون لبنان و عراق را تقویت کند. بنسلمان دریافته است که تحقق رویای مدرنسازی عربستان، نیازمند ثبات منطقهای است. نشانه برجسته این رویکرد، نزدیکی بیسابقه به حکومت ایران است؛ دیدارهای مکرر مقامات دو کشور اکنون به امری عادی بدل شده است. سعودیها بهطور آشکار از مذاکرات برای توافقی جدید با جمهوری اسلامی حمایت میکنند.»
مانع همیشگی: بنیامین نتانیاهو
نویسنده سپس افزوده است: «با وجود این فضای مساعد، مانعی دیرپا همچنان پابرجاست: بنیامین نتانیاهو. نخستوزیر اسرائیل سالهاست که مخالف هرگونه توافق با ایران است و بهطور مداوم هشدار داده که ایران در آستانه دستیابی به بمب اتمی قرار دارد؛ ادعایی که بیش از دو دهه است تکرار میشود. او در کتابی که در سال ۱۹۹۵ منتشر کرد، ادعا کرده بود ایران در مسیر حتمی تولید بمب هستهای قرار دارد. نتانیاهو حتی ایران را «فرقهای آخرالزمانی» توصیف کرده که مذاکره با آن را بیمعنا میداند.»
زکریا اما در مخالفت با موضع نتانیاهو نوشته است: «واقعیت زمینی چیز دیگری است. ایران نه با آرمانگرایان آخرالزمانی، بلکه با مجموعهای از آخوندهای خشن و فرماندهان نظامی فاسد اداره میشود که بیشتر در پی انباشت ثروتاند تا شهادت. آنان دریافتهاند که «همواره چند ماه تا ساخت بمب فاصله داشتن» سود بیشتری دارد تا عبور از آن خط قرمز. آنها خواهان رفع تحریماند، نه نبردی آخرالزمانی.»
توازن جدید در کاخ سفید
در ادامه این یادداشت، نویسنده از اختلافها و شکافهای درون دولت ترامپ بهعنوان یک چالش دیگر برای رییسجمهوری آمریکا یاد کرده و نوشته است: « در یکسو، اردوگاه واقعگرایان به رهبری شخص ترامپ و مذاکرهکننده ارشد استیو ویتکاف قرار دارد. در سوی دیگر، جریان نئومحافظهکار، با چهرههایی چون مارکو روبیو و شماری از جمهوریخواهان کنگره. این اختلاف داخلی موجب شده است که مواضع دولت ترامپ درباره ایران بهطور مکرر تغییر کند و لحن آن متزلزل به نظر برسد.»
فرصت تاریخی برای ثبات
بهنوشته زکریا، «اکنون فرصتی تاریخی پیش روی ترامپ قرار دارد: مذاکره با جمهوری اسلامی نه برای دوستی، بلکه برای کاستن از تهدید رقابت هستهای و آوردن ثبات به منطقهای که نسلهاست از جنگ و ترور زخم خورده است.»
او افزوده است: «ترامپ بهگونهای یگانه توانایی آن را دارد که برخلاف خواستههای نتانیاهو عمل کند، از صفبندیهای سنتی واشینگتن عبور کند و این فرصت بیسابقه را از آن خود سازد.»
تامی پیگوت، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در نشست خبری خود مذاکرات هستهای میان آمریکا و جمهوری اسلامی را سازنده توصیف کرد.
پیگوت در پاسخ به پرسشی درباره اظهارات ترامپ درباره نزدیک بودن توافق هستهای با جمهوری اسلامی، گفت: «کسانی که در این گفتوگوها شرکت داشتهاند، این مذاکرات را توصیف کردهاند و رییسجمهوری آمریکا بهروشنی خواهان دیپلماسی و راهحلی دیپلماتیک در این زمینه است.»
او افزود: «ترامپ بهروشنی گفته است که ایران هرگز نباید سلاح هستهای داشته باشد.»

جوئل ریبورن، نامزد دولت ترامپ برای تصدی سمت معاون وزیر خارجه در امور خاورمیانه، پنجشنبه در جلسه تایید صلاحیت خود در سنا گفت که نباید به جمهوری اسلامی اجازه داده شود تحت هیچ شرایطی به غنیسازی اورانیوم ادامه دهد.
ریبورن تاکید کرد که با مواضع مطرحشده از سوی مقامهای مختلف دولت ترامپ که میگویند ایران نیازی به داشتن برنامه غنیسازی یا ظرفیت بازفرآوری داخلی برای برخورداری از انرژی هستهای یا برنامه تحقیقات پزشکی ندارد، موافق است.


تامی پیگوت، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در نشست خبری خود مذاکرات هستهای میان آمریکا و جمهوری اسلامی را سازنده توصیف کرد.
پیگوت در پاسخ به پرسشی درباره اظهارات ترامپ درباره نزدیک بودن توافق هستهای با جمهوری اسلامی، گفت: «کسانی که در این گفتوگوها شرکت داشتهاند، این مذاکرات را توصیف کردهاند و رییسجمهوری آمریکا بهروشنی خواهان دیپلماسی و راهحلی دیپلماتیک در این زمینه است.»
او افزود: «ترامپ بهروشنی گفته است که ایران هرگز نباید سلاح هستهای داشته باشد.»

وزارت امور خارجه ایالات متحده اعلام کرد مارکو روبیو، وزیر امور این کشور، پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت در شهر آنتالیا در ترکیه با اسعد الشیبانی، همتای سوری خود دیدار کرد. این نخستین ملاقات رسمی در سطح وزیران امور خارجه دو کشور در ۱۵ سال گذشته به شمار میرود.
در همین حال، آکسیوس بهنقل از یک منبع آگاه، گزارش داده است که دولت ترامپ پیشاپیش اسرائیل را از تصمیم برای دیدار با رییسجمهوری سوریه و لغو تحریمها مطلع نکرده بود.
دیدار وزیران امور خارجه آمریکا و سوریه در عین حال، جدیدترین گام در مسیر عادیسازی روابط میان واشینگتن و دمشق محسوب میشود. پیش از این، دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، در اقدامی غیر منتظره با احمد الشرع، رییسجمهوری سوریه، دیدار و اعلام کرد که واشینگتن قصد دارد تحریمهای سنگین و فلجکننده علیه سوریه را لغو کند؛ تصمیمی که در فضای سیاسی و بینالمللی بازتاب گستردهای داشت.
آخرین دیدار در این سطح به سال ۲۰۱۰ بازمیگردد، زمانی که هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده، در نیویورک با ولید معلم، وزیر امور خارجه وقت سوریه دیدار کرد. از سال ۲۰۱۱ و همزمان با آغاز جنگ داخلی سوریه، روابط واشینگتن با دمشق قطع شد و آمریکا رژیم اسد را تحریم و طرد کرد.
روبیو در این سفر ابتدا بهصورت دوجانبه با الشیبانی گفتوگو کرد و سپس در نشستی سهجانبه با حضور هاکان فیدان، وزیر امور خارجه ترکیه نیز حضور یافت.
تمی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، اعلام کرد روبیو در این دیدار به همتای سوری خود اطلاع داد که دولت ترامپ فرآیند لغو تدریجی تحریمها را برای کمک به تثبیت وضعیت سوریه آغاز خواهد کرد.
وی افزود روبیو همچنین از «دعوت دولت سوریه به صلح با اسرائیل»، «تلاشها برای پایان دادن به نفوذ جمهوری اسلامی در سوریه»، «تعهد برای روشنسازی وضعیت شهروندان آمریکایی مفقود یا کشتهشده در سوریه» و «حذف کامل تسلیحات شیمیایی» استقبال کرده است.
روبیو تاکید کرد دولت سوریه باید از حقوق بشر تمامی شهروندان خود، فارغ از قومیت یا مذهب آنها، صیانت کند.
وضعیت فعلی
وزارت خزانهداری ایالات متحده نیز پنجشنبه ۲۵ اردیبهشت اعلام کرد در هماهنگی با وزارت امور خارجه و شورای امنیت ملی، اجرای دستور ترامپ برای لغو تحریمها را آغاز کرده است.
در بیانیه وزارت خزانهداری آمریکا آمده است: «ما در حال آمادهسازی مجوزهای لازم برای تسهیل ورود سرمایهگذاریهای جدید به سوریه هستیم.»
روبیو روز پنجشنبه گفت ترامپ بهزودی دستورات اجرایی خاصی را صادر خواهد کرد که بخشی از تحریمها را لغو میکند. البته برخی دیگر از تحریمها برای لغو نیاز به مصوبه کنگره دارند؛ فرآیندی که احتمالا زمانبر خواهد بود.
پشت پرده تحولات
روبیو پیش از دیدار با الشیبانی در آنتالیا، تلفنی با بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، تماس گرفت و او را از جزییات ملاقات ترامپ با احمد الشرع در عربستان سعودی مطلع کرد.
آکسیوس با استناد به گفتههای مقامات اسرائیلی، گزارش داده است که نتانیاهو در ملاقات ماه گذشته با ترامپ، بهصراحت از او خواسته بود تحریمها علیه سوریه لغو نشود. نتانیاهو همچنین نسبت به نقش ترکیه در سوریه که خواهان لغو این تحریمهاست، ابراز نگرانی کرده بود.
با این حال ترامپ نگرانیهای اسرائیل را نادیده گرفت. او سهشنبه ۲۳ اردیبهشت اعلام کرد تصمیمش برای لغو تحریمها نتیجه درخواست چندین رهبر جهانی از جمله محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و رجب طیب اردوغان، رییسجمهوری ترکیه بوده است. علاوه بر محمد بن سلمان که در دیدار ترامپ و الشرع حضور داشت، اردوغان نیز بهصورت مجازی در این دیدار شرکت کرده بود.





