هشدار قاسم سلیمانی درباره لونا شبل، مشاور بشار اسد: او یک جاسوس است
وبسایت المجله، در گزارشی به ماجرای زندگی پر فراز و نشیب لونا شبل ــ مجری پیشین شبکه الجزیره و مشاور رسانهای بشار اسد، رییسجمهوری پیشین سوریه، پرداخته است.
وبسایت المجله، در گزارشی به ماجرای زندگی پر فراز و نشیب لونا شبل ــ مجری پیشین شبکه الجزیره و مشاور رسانهای بشار اسد، رییسجمهوری پیشین سوریه، پرداخته است.
لونا شبل، در یک حادثه رانندگی در ژوییه ۲۰۲۴ کشته شد، اما مرگ او با شایعات و ابهامات بسیاری همراه بوده و بسیاری بر این باورند که او به قتل رسیده است. دو ماه پیش از کشته شدن لونا، ملهم شبل برادر او ناپدید شده بود.
در روزهای اخیر، نام شبل بار دیگر پس از آن مورد توجه قرار گرفت که ویدیوهایی محرمانه از گفتوگوهای خودمانی او با بشار اسد منتشر شد؛ ویدیوهایی که در آنها، اسد سربازان و پلیس سوریه را که در حال دفاع از او بودند، به باد تمسخر گرفته است.
المجله در گزارش خود احتمال داده که هم مرگ لونا شبل و هم ناپدید شدن برادرش ارتباطی مستقیم با رقابتهای درونی قدرت، نقش جمهوری اسلامی در سوریه و روابط پیچیده لونا با دستگاه امنیتی حکومت اسد داشته باشد.
المجله با انتشار اسنادی جدید، جزییات بیشتر ی درباره مرگ لونا شباب و ناپدید شدن مُلهِم، براردرش و همسرش در آوریل ۲۰۲۴ ارائه میدهد؛ زمانی که یک حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق منجر به کشته شدن یک فرمانده ارشد سپاه شد.
از جمله اسناد کشفشده، متن گفتوگویی است میان قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه و علی مملوک، ربیس دفتر امنیت ملی سوریه و عالیترین مقام اطلاعاتی این کشور در دور اسد. در این گفتوگو، سلیمانی درباره لونا هشدار داده و او را «جاسوس» خوانده است.
خاستگاه و پیشینه
لونا شبل در اول سپتامبر ۱۹۷۴ در دمشق و در خانوادهای دروزی به دنیا آمد. پدرش پس از اختلاف با مادرش – نایفه، که در حزب بعث فعالیت داشت و معلم مدرسه دولتی بود – خانواده را ترک کرد. لونا تا زمان مرگ پدرش با او رابطه نداشت. او همراه مادرش در محلهٔ برزه در حومهٔ دمشق زندگی میکرد و عضو فعال سازمان جوانان حزب بعث، «طلائع البعث» بود.
نزدیکی به اسد
لونا هنگام تحصیل زبان فرانسه در دانشگاه دمشق، در یک فروشگاه طراحی کارت عروسی کار میکرد. پس از فارغالتحصیلی، بهعنوان مجری اخبار به تلویزیون سوریه پیوست و سپس در اوت ۲۰۰۳ به شبکه الجزیره رفت. او در آنجا با روزنامهنگار لبنانی، سامی کلَیب، آشنا شد و در سال ۲۰۰۸ با او ازدواج کرد و تابعیت لبنانی گرفت.
روایتهای مختلفی درباره چگونگی آشنایی اولیهٔ لونا با بشار اسد وجود دارد؛ برخی میگویند این ملاقات به واسطه یک میانجی قطری انجام شد و برخی دیگر آن را ابتکار شخص لونا میدانند.
رابطه ویژه میان آن دو در سال ۲۰۰۸ شکل گرفت و لونا برای دیدارهای مخفیانه به دمشق سفر میکرد. در دسامبر ۲۰۱۱، او در شبکه خصوصی «الدنیا» ظاهر شد و اعلام کرد که در ۵ مه ۲۰۱۰ از الجزیره استعفا کرده و میخواهد «تجربهاش» را در خدمت رژیم سوریه بگذارد.
نخستین مسئولیت او در دفتر امنیت ملی بود؛ نهادی که بعدا علی مملوک به ریاست آن رسید. لونا در فوریه ۲۰۱۲، بهعنوان رییس دفتر رسانهای رییسجمهوری منصوب شد؛ مقامی که پیش از آن در اختیار بثینه شعبان بود. بین این دو زن رقابت شدیدی برای جلب نظر اسد شکل گرفت. لونا تلاش میکرد شعبان و افراد دیگر را کنار بزند. او جایگاه خود را تحکیم کرد و رابطه نزدیکی با اسماء اسد، همسر بشار، شکل داد.
او بهعنوان میانجی در موضوعات مختلف عمل میکرد، از جمله در دیدارهای طولانیمدت با خالد مشعل، رییس دفتر سیاسی حماس، پیش از خروج او از دمشق حضور داشت. با وجود نفوذ در کاخ، ماهر اسد – برادر پرنفوذ رییسجمهوری و فرمانده بیرحم لشکر چهارم – هرگز به او اعتماد نداشت؛ حتی پس از ازدواج لونا در سال ۲۰۱۶ با عمار ساعتی، یکی از وفاداران به ماهر و رییس پیشین اتحادیه دانشجویی سوریه.
بر اساس اسناد تازه منتشرشده، قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران، نیز در دیداری با علی مملوک، رییس دفتر امنیت ملی سوریه، درباره لونا شبل هشدار داده بود.
بهروایت المجله، گفتوگوی زیر در اواخر سال ۲۰۱۹ و درست هنگام خروج لونا از دفتر مملوک انجام شده است:
سلیمانی: این کی بود؟
مملوک: لونا الشبل، مشاور رییسجمهوری.
سلیمانی: میدانم. اما واقعا کیست؟ کجا کار میکرده؟
مملوک: در الجزیره.
سلیمانی: حقوقش چقدر بود؟
مملوک: نمیدانم.
سلیمانی: خودم میگویم: ۱۰هزار دلار. حالا حقوقش چقدر است؟
مملوک: نمیدانم.
سلیمانی: خودم میگویم: ۵۰۰ هزار لیره سوری. آیا معقول است کسی ۱۰هزار دلار را رها کند و ۵۰۰هزار لیره بگیرد؟ او یک جاسوس است.
(سلیمانی واژه «جاسوس» را با ضمیر مذکر بیان کرد؛ شیوهای رایج در عربی.)
المجله در ادامه افزوده که با وجود این هشدار، اسد و همسرش همچنان از لونا حمایت کردند و حتی او را به عضویت هیات امنای دانشگاه «المناره» درآوردند. اما از اوایل ۲۰۲۳، اسماء اسد بهتدریج از لونا فاصله گرفت. گفته شده اسماء خواستار آن بود که لونا فقط مشاور او باشد، نه مشاور بشار؛ و همین نقطه آغاز افول تدریجی نفوذ لونا بود.
از آن زمان نفوذ لونا رو به افول گذاشت؛ فرآیندی که سرانجام به مرگ او منتهی شد. نزدیکانش نقل میکنند که جاهطلبی لونا به حد وسواس رسیده بود و میگفت: «باید بانوی اول باشم.»
هنگامی که اسماء در مه ۲۰۲۴ بار دیگر متوجه ابتلای خود به سرطان شد، نقل شده که لونا بارها گفته بود: «انشاءالله میمیرد.»
ثروت مشکوک
اوایل سال گذشته، نشانههایی از ثروت غیرعادی او ظاهر شد. لونا ملکی در دبی به ارزش تقریبی هشت میلیون دلار خرید؛ رقمی که خود او به دوستانش گفته بود. همسرش عمار در دبی شرکت کرایه خودرو داشت و در ساحل مدیترانه سوریه نیز صاحب یک پمپبنزین بود. در ژوئن ۲۰۲۲، لونا یک رستوران روسی مجلل به نام «نَش کرای» در منطقه مزه دمشق افتتاح کرد. در آن زمان شایع شده بود که اسد آن را به لونا «هدیه» کرده است.
او بعدا این رستوران را چند برابر قیمت اولیه به یک بازرگان به نام ابوعلی خضر فروخت. این معامله جایگاه او را نزد اسد تقویت کرد، اما بدگمانیها را هم افزایش داد. اسماء اسد درباره منشاء ثروت رو به رشد لونا ابراز تردید کرد. در واکنش، لونا این شایعه را پخش کرد که «خانم اسماء» کنترل اقتصاد سوریه را «تصاحب» کرده است.
داراییهای خارجی لونا به نام «نسرین محمد»، همسر برادرش مُلهِم شبل، ثبت شده بود. مُلهِم زمانی وابسته نظامی سوریه در بلاروس بود و به درخواست لونا به دمشق بازگشته بود.
لونا باعث شد او بهعنوان «نماینده ریاستجمهوری» در مرکز تحقیقات علمی منصوب شود؛ نهادی که مسئول حساسترین برنامههای نظامی سوریه، از جمله پروژههای تسلیحات شیمیایی و موشکی، غالبا با همکاری ایران، کره شمالی، چین و روسیه بود.
خصومت با ایران
بهنوشته المجله، لونا و برادرش دشمنی عمیقی با ایران، حزبالله و گروههای همسو داشتند و این خصومت را آشکارا بیان میکردند. این امر باعث شد در محافل حکومت اسد و میان متحدان جمهوری اسلامی در دمشق، او به «عامل اسرائیل» متهم شود. این سوءظنها پس از سلسله ترورهایی که چهرههای ایرانی و لبنانی را در دمشق هدف قرار داد، تشدید شد.
مرگ در «تصادف» یا عملیات حذف؟
در روایت رسمی آمده است که لونا در مسیر دمشق–دیمس در دوم ژوئیه ۲۰۲۴ دچار تصادف رانندگی شد و چهار روز بعد در ششم ژوییه در بیمارستان درگذشت. اما تصاویر خودرو بیامو او تنها خسارتی جزئی را نشان میداد.
شاهدان به المجله گفتهاند که یک خودرو به خودرو او نزدیک شد و به آن ضربه زد. پیش از آنکه محافظان او از خودرو خارج شوند، مهاجمی ناشناس از خودرو دوم خارج شد و ضربهای شدید به پشت سر لونا وارد کرد. این ضربه باعث فلج شدن او شد و بعدا در اثر همین جراحت درگذشت.
بهگفته شاهدان، لونا شبل ابتدا به درمانگاه صبوره منتقل شد؛ جایی که همسرش عمار و محمد حمش، بازرگانی از نزدیکان ماهر اسد – نیز رسیدند. لونا سپس به بیمارستان الشامی منتقل شد؛ جایی که غسان بیلال، معاون ماهر، در آنجا حضور داشت. یکی از شاهدان گفت: «وقتی عمار تلاش کرد درباره آنچه رخ داده حرف بزند، همانجا مقابل محافظان بازداشت شد.»
شاهد دیگری گفت: «لونا دو تلفن همراه داشت… موبایل شخصیاش بعدا در سطل زباله پیدا شد؛ موبایل دوم ناپدید شد.»
ادعاهای جاسوسی و بازداشت خانواده
ریاستجمهوری سوریه مرگ او را با بیانیهای مختصر اعلام کرد. مراسم خاکسپاری سادهای برگزار شد. منصور عزام، وزیر امور ریاستجمهوری، تنها در بیمارستان حضور یافت و در تشییع جنازه نیز شرکت نکرد.
اما پیش از مرگ لونا، برادرش مُلهِم و همسرش نسرین در ۲۶ آوریل ۲۰۲۴ بازداشت شده بودند. محافل نزدیک به حکومت ایران در دمشق ادعا کردند که آن دو «برای اسرائیل کار میکنند» و با هیات ایرانی هدفگرفتهشده در حمله اول آوریل مرتبط بودهاند؛ حملهای که در آن هفت مقام ارشد جمهوری اسلامی، از جمله محمدرضا زاهدی از فرماندهان فرمانده نیروی قدس سپاه کشته شدند.
پیش از مرگ، لونا مجبور شده بود بیشتر داراییهای خود را بفروشد. برخی گزارشها او را به محمد براء قاطرچی، بازرگان معروف سوری مرتبط کردند؛ کسی که چند روز پس از مجروح شدن لونا در همان منطقه کشته شد.
منابعی در دمشق مدعی بودند لونا ۱۵ میلیون دلار از او دریافت کرده بود؛ پولی که ظاهرا متعلق به اسد بود اما لونا آن را به حساب شخصی خود منتقل کرده بود. مُلهِم هرگز دوباره دیده نشد. بسیاری بر این باورند که او در یکی از مراکز امنیتی کشته شده است.
لونا به نزدیکانش گفته بود که ربودن مُلهِم «انتقام» از او بود؛ زیرا در پاییز ۲۰۱۲ او فیلمی از آستین تایس، خبرنگار آمریکایی، تهیه کرده بود؛ کسی که در سوریه ناپدید شد و بهعنوان گروگان داعش معرفی شد.
لونا گفته بود: «تایس هنگام فیلمبرداری مرا دید و پس از فرار در اواخر ۲۰۱۲ نام من را به اسرائیلیها لو داد.»
تایس از آن زمان ناپدید شده است.
سایت حقوق بشری هرانا، سهشنبه ۱۸ آذر گزارش داد که خجسته بابت اتهام «بغی» از طریق عضویت در یکی از گروههای مخالف نظام از سوی شعبه اول دادگاه انقلاب رشت به اعدام محکوم شده است.
بنا بر ماده ۲۸۷ قانون مجازات اسلامی، «باغی» کسی است که علیه «اساس نظام جمهوری اسلامی» دست به مبارزه و اقدام مسلحانه بزند.
ایراناینترنشنال ۱۷ فروردین گزارش داد این فعال حوزه صنعت ماشینسازی که در زندان لاکان رشت بهسر میبرد، از سوی دستگاه قضایی جمهوری اسلامی با اتهام «بغی» مواجه شده است.
خجسته ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ در کارگاه صنعتی خود در شهرستان خمام در استان گیلان بازداشت و به زندان لاکان رشت منتقل شد.
او پیشتر نیز در تیر همان سال به اتهام «تبلیغ علیه نظام» بازداشت و پس از حدود چهار ماه و نیم در ۹ آذر با قرار وثیقه ۵۰۰ میلیون تومانی بهطور موقت آزاد شده بود.
هرانا در گزارشی دیگر نوشت دانشورکار، تقوی، علیپور، قبادی، بنیعامریان و منتظر، شش زندانی سیاسی محبوس در زندان قزلحصار کرج، بار دیگر به اعدام محکوم شدند.
این شش نفر که از پاییز و زمستان ۱۴۰۲ در بازداشت بهسر میبرند، اواخر آبان سال جاری در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست ایمان افشاری محاکمه شدند و ۱۶ آذر، حکم تازه اعدام آنها به وکلایشان ابلاغ شد.
این زندانیان پیشتر در ۱۰ آذر ۱۴۰۳ از سوی افشاری به اتهام «بغی از طریق عضویت در گروههای مخالف نظام» به اعدام محکوم شده بودند؛ حکمی که در تیرماه سال جاری از سوی دیوان عالی کشور نقض و پرونده برای رسیدگی مجدد به شعبه همعرض ارجاع شده بود.
تقوی از زندانیان سیاسی دهه ۶۰ است و بنیعامریان، قبادی و علیپور نیز پیشتر بهدلیل فعالیتهای خود سابقه محکومیت و تحمل حبس داشتهاند.
مای ساتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران، ۱۴ آبان با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس، از جمهوری اسلامی خواسته بود اجرای احکام اعدام این شش زندانی سیاسی را متوقف کند.
او نوشت این افراد پس از طی روندی قضایی همراه با «شکنجه، حبس طولانی در انفرادی و محرومیت از حقوق دادرسی عادلانه» در آستانه اعدام قرار دارند.
نمایندگی جمهوری اسلامی در ژنو با صدور بیانیهای رسمی در پاسخ به ساتو، این متهمان را اعضای تیمهای مرتبط با «سازمان مجاهدین خلق» معرفی کرد و افزود روند قضایی آنان مطابق با «موازین قانونی»، با حضور وکلای مدافع و رعایت «تمامی تضمینهای دادرسی عادلانه» انجام شده است.
نهادها و فعالان حقوق بشر در سالهای گذشته بارها نسبت به برگزاری «دادگاههای نمایشی و ناعادلانه» و رعایت نشدن حقوق اساسی متهمان سیاسی و عقیدتی در ایران از جمله دسترسی به وکیل انتخابی هشدار دادهاند.
در حال حاضر علاوه بر زندانیان جرایم عمومی که روزانه در زندانهای ایران به دار آویخته میشوند، حدود ۷۰ زندانی در زندانهای سراسر کشور با اتهامات سیاسی در خطر تایید یا اجرای حکم اعدام قرار دارند و بیش از ۱۰۰ تن نیز با اتهامات مشابه با خطر صدور حکم مرگ روبهرو هستند.
