عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی اعلام کرد پیش از دور چهارم مذاکرات با آمریکا که در رم برگزار میشود، با نمایندگان اروپا دیدار خواهد کرد. از سوی دیگر، سناتورهای جمهوریخواه با حمایت از توافق احتمالی، خواهان برچیدن غنیسازی در ایران شدند.
عراقچی چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت در حاشیه جلسه هیات دولت با اشاره به بریتانیا، فرانسه و آلمان گفت: «به نظر من، سه کشور اروپایی به خاطر سیاستهای غلطی که اتخاذ کردند در حال حاضر نقششان کمرنگتر شده است.»
وزیر خارجه جمهوری اسلامی افزود جمهوری اسلامی مایل به این قضیه نیست و «برای همین هم دور بعدی مذاکرات را آمادگی داریم با آنها در رم برگزار کنیم».
۱۸ اسفندماه ۱۴۰۳، علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی، در یک سخنرانی با حمله به سه کشور اروپایی حاضر در مذاکرات برجام، گفت: «شما [اروپاییها] میگویید ایران به تعهدات خودش در برجام عمل نکرده؛ خیلی خب، شما به تعهدات خودتان در برجام عمل کردید؟ شما از روز اول عمل نکردید. بالاخره بیچشم و رویی هم حدی دارد.»
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، دوشنبه هشتم اردیبهشتماه، هشدار داد اگر منافع امنیتی کشورهای اروپایی در مذاکرات تهران و واشنگتن تامین نشود، سه کشور اروپایی در فعال کردن مکانیسم ماشه درنگ نخواهند کرد.
فرانسه، بریتانیا و آلمان موسوم به E3، از طرفهای توافق هستهای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام با جمهوری اسلامی هستند و اختیار دارند سازوکار بازگرداندن تحریمها، موسوم به مکانیسم ماشه را در شورای امنیت فعال کنند.
عراقچی در پاسخ به سوالی راجع به وضع تحریمهای جدید ایالات متحده علیه جمهوری در آستانه دور جدید مذاکرات، گفت: «این امر مسلما پیام منفی دارد. اینکه در جریان مذاکرات طرفهای مقابل اقدامات تحریکآمیز را انجام دهند، میتواند جدیت آنان را زیر سوال ببرد.»
وزارت خزانهداری آمریکا روز سهشنبه نهم اردیبهشتماه، شش نهاد و شش فرد در ایران و چین را به دلیل نقش داشتن در شبکهای که به نیابت از سپاه پاسداران در تهیه مواد اولیه سوخت موشکهای بالستیک فعالیت میکند، تحریم کرد.
سناتور جمهوریخواه: یا بمب هستهای یا حمله نظامی
تام کاتن، سناتور جمهوریخواه نیز در اظهار نظری، با بیان اینکه موضوع دونالد ترامپ، رییسجمهور آمریکا، درباره مذاکرات با جمهوری اسلامی شفاف و صریح است، گفت توافق خوب، توافقی است که تمام مسیرهای دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح هستهای را مسدود کند.
کاتن تاکید کرد ایران نباید برنامه هستهای داشته باشد و به سلاح اتمی دست پیدا کند.
او گفت: «تنها سوال این است که آیا آیتاللهها چنین توافقی را قبول میکنند یا نه؛ اگر قبول نکنند همین [نپذیرفتن]، همه چیز را راجع به نیت واقعی آنها نشان میدهد.»
نشست شورای امنیت سازمان ملل درباره خاورمیانه هم سهشنبه برگزار شد و برنامه هستهای جمهوری اسلامی یکی از محورهای گفتوگوها بود.
دوروتی شی، نماینده آمریکا در شورای امنیت سازمان ملل، برنامه اتمی جمهوری اسلامی را «بخشی از فعالیتهای بیثباتکننده» حکومت ایران دانست.
برت میلر، معاون سفیر اسرائیل در سازمان ملل در این نشست با انتقاد شدید از فعالیتهای منطقهای و برنامه هستهای جمهوری اسلامی از لزوم مقابله جامعه جهانی با حکومت ایران گفت.
او تاکید کرد: «جامعه بینالملل دیگر نمیتواند در موضوع ایران از مسئولیت خودش شانه خالی کند، آشوبی که حکومت ایران در سراسر منطقه ایجاد کرده است، نتیجه سالها سکوت، تردید و سهلانگاری جامعه بینالمللی است»
افزایش احتمال توافق
در صدمین روز ریاستجمهوری دونالد ترامپ، سه سناتور جمهوریخواه به ایراناینترنشنال گفتند که جمهوری اسلامی باید برنامه غنیسازی اورانیوم خود را کاملا متوقف کند.
آنها تاکید کردند باید تمام برنامه غنیسازی اورانیوم جمهوری اسلامی برچیده شود، در غیر این صورت، جنگ یکی از تبعات اصلی نپذیرفتن توقف کامل غنیسازی اورانیوم خواهد بود.
جونی ارنست، سناتور جمهوریخواه آیووا، در این باره گفت توافقی احتمالی با تهران باید سختگیرانه باشد. او تاکید کرد: «هیچگونه غنیسازی هستهای نباید در کار باشد.»
راجر مارشال، دیگر سناتور جمهوریخواه از ایالت کانزاس نیز با اشاره به اینکه ترامپ خیلی واضح به جمهوری اسلامی گفته آنها نمیتوانند سلاح هستهای داشته باشند، گفت: «واضحتر از این نمیتوان گفت و فکر میکنم ترامپ سابقه این را دارد که کاری که میگوید انجام میدهد را انجام میدهد.»
جان کندی، سناتور جمهوریخواه لوئیزیانا نیز با بیان اینکه همه چیز به تصمیم ایران بستگی دارد، گفت: «میتوانیم این مساله [برنامه هستهای جمهوری اسلامی] را از راه مسالمتآمیز حل کنیم، یا از شیوه دشوار.»
بارو شامگاه دوشنبه هشت اردیبهشت در نشست شورای امنیت سازمان ملل گفت: «بدیهی است که با انقضای توافق هستهای ایران در چند هفته آینده، اگر منافع امنیتی اروپا تضمین نشود، در بازگرداندن تمامی تحریمهایی که ۱۰ سال پیش لغو شده بودند حتی یک لحظه هم درنگ نخواهیم کرد.»
فرانسه، بریتانیا و آلمان موسوم به E3، از طرفهای توافق هستهای سال ۲۰۱۵ با ایران هستند که در ماه اکتبر منقضی میشود و اختیار دارند سازوکار بازگرداندن تحریمها، موسوم به مکانیسم ماشه را در شورای امنیت فعال کنند.
جمهوری اسلامی و آمریکا سه دور از مذاکرات غیر مستقیم را در هفتههای گذشته آغاز کردهاند.
وزیر خارجه فرانسه گفت: «جمهوری اسلامی بهدنبال سلاح هستهای است و از تمام تعهدات خود در مورد غنیسازی اورانیوم فراتر رفته است.»
بارو افزود: «آنچه به نفع اروپا است این است که ایران هرگز به سلاح هستهای دست پیدا نکند، و به همین دلیل ما از گفتوگوهای جاری میان آمریکا و ایران حمایت و آنها را تشویق میکنیم. ما با مارک روبیو و استیو ویتکاف هماهنگی نزدیکی داریم چون همانطور که میدانید، هر هفته به تاریخ انقضای برجام نزدیکتر میشویم.»
بارو افزود: «در صورت بازگشت تحریمها، دسترسی ایران به فناوری، سرمایهگذاری و بازار اروپا بهطور دائم مسدود خواهد شد که تاثیرات ویرانگری بر اقتصاد این کشور خواهد داشت.»
او گفت: «این چیزی نیست که ما خواهان آن باشیم، و به همین دلیل است که من از ایران بهطور جدی میخواهم تصمیمات لازم را امروز اتخاذ کند تا از بدترین سناریو جلوگیری شود.»
به گفته دیپلماتها، سه کشور اروپایی اکنون در حال بررسی فعالسازی مکانیسم ماشه در صورت نرسیدن به یک توافق معنادار، تا ماه آگوست (اواسط مرداد) هستند، نه ژوئن (اواسط خرداد).
مهلت فعالسازی مکانیسم ماشه در ۱۸ اکتبر (۲۶مهر) به پایان میرسد.
بارو تاکید کرد: «آنچه ما حس میکنیم تمایل ایران برای رسیدن به توافقی است که منجر به عقبنشینی مشخص، ملموس و قابل راستیآزمایی در برنامه هستهای ایران شود. ما همچنان از ایران میخواهیم که عقبنشینی کند و به اقدامات بیثباتکننده منطقهای خود پایان دهد.»
هشدار رافائل گروسی: برای جلوگیری از جنگ فقط چند هفته وقت داریم
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، نیز در کنفرانس خبری مشترک خود با وزیر امور خارجه فرانسه درباره فرصت حل و فصل مسئله هستهای ایران گفت: «در لحظه بسیار حساسی قرار داریم. دیگر صحبت از چند ماه یا چند سال نیست، بلکه شاید فقط چند هفته فرصت داشته باشیم تا به چیزی برسیم که عملی و قابل اجرا باشد و مهمتر از همه، از شبح درگیریهای نظامی بیشتر در جهان و بهویژه در منطقهای که نیازی به توضیحی درباره میزان ناپایداری آن نیست، جلوگیری کند.»
او بار دیگر تاکید کرد: «هرگونه توافق ایران و آمریکا به تایید آژانس نیاز دارد زیرا در غیراین صورت یک سند بیاعتبار خواهد بود.»
گروسی گفت: «اگر دقت نکنید، ممکن است لازم شود که آماده باشید، چون در این شرایط ممکن است به نقطهای حساس برسیم. تصور کنید من اکنون درباره اهمیت موقعیت بینالمللی و امنیتی صحبت میکنم، موقعیتی که صدای آن بلندتر از حرفهای عادی شنیده میشود. همانطور که میدانید، این لحظه بسیار مهمی است، لحظهای که چندین روند در حال جریان است. به طور خاص، تلاشی بسیار مهم میان ایالات متحده و جمهوری اسلامی ایران در جریان است.»
مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی افزود: «من در تماس دائمی با ویتکاف هستم و در عین حال با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نیز مشورت میکنم تا حمایت فنی لازم را فراهم کنم، به این معنا که توانایی نظارتی آژانس باید به کار گرفته شود. چون همانطور که وزیر امور خارجه فرانسه هم اشاره کردند، بدون قابلیت نظارتی برای بررسی اینکه آیا آنچه روی کاغذ بر سر آن توافق شده واقعا رعایت میشود یا نه، این توافق فقط یک تکه کاغذ خواهد بود.»
پیشنهاد تهران برای گفتوگو با سه کشور اروپایی
این اظهارات در حالی مطرح میشود که رویترز دوشنبه ۸ اردیبهشت بهنقل از چهار دیپلمات که نام آنها را اعلام نکرد، گزارش داد که جمهوری اسلامی پیشنهاد داده است که در صورت ازسرگیری مذاکرات با ایالات متحده، روز جمعه در رم با طرفهای اروپایی برجام نیز دیدار کند.
این منابع در گفتوگو با رویترز تاکید کردهاند که سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا هنوز به این پیشنهاد جمهوری اسلامی پاسخ ندادهاند.
جمهوری اسلامی همزمان با مذاکراتش با آمریکا، چین و روسیه را در جریان جزییات این مذاکرات قرار داده است، اما گفتوگویی با سه کشور اروپایی که تهدید به فعال کردن مکانیسم ماشه کردهاند، نداشته است.
مقامهای عمانی اعلام کردهاند که ممکن است دور جدیدی از مذاکرات میان ایران و آمریکا روز ۱۴ اردیبهشت در اروپا برگزار شود؛ گرچه هنوز تصمیمی رسمی در این باره اتخاذ نشده است.
پیشنهاد تهران برای دیدار با بریتانیا، فرانسه و آلمان، که به E3 یا تروییکای اروپایی معروفاند، نشان میدهد که تهران در حال باز نگه داشتن گزینههای خود است و در عین حال میخواهد موضع اروپا را درباره احتمال بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل متحد تا پیش از اکتبر، زمانی که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که توافق برجام را تایید میکرد منقضی میشود، ارزیابی کند.
دو دیپلمات اروپایی از گروه E3 و یک دیپلمات غربی دیگر به رویترز گفتند که پس از مذاکرات شنبه گذشته با آمریکا، جمهوری اسلامی پیشنهاد داده که روز جمعه دیداری با اروپاییها، احتمالا در رم، برگزار شود.
دیپلماتها افزودند که جمهوری اسلامی در پیشنهاد خود افزوده که در صورت عدم امکان برگزاری این دیدار، پیش از آن تاریخ، گفتوگوهایی در تهران انجام گیرد. به گفته دیپلماتهای غربی، سه کشور اروپایی پیشنهاد دیدار در تهران را رد کردهاند.
یک مقام جمهوری اسلامی نیز در گفتوگو با رویترز این پیشنهاد را تایید کرد اما گفت که طرفهای اروپایی تاکنون پاسخی به این پیشنهاد ندادهاند.
او گفت: «مهم است که با همه طرفهای توافق ۲۰۱۵ هماهنگ باشیم. بنابراین، دیدار این هفته با کشورهای اروپایی پیش از دور بعدی گفتوگوها با آمریکا، مفید خواهد بود.»
دیپلماتهای اروپایی و غربی نیز اعلام کردند که سه کشور اروپایی در حال بررسی این موضوع هستند که آیا اکنون دیدار با جمهوری اسلامی به سودشان است یا بهتر است منتظر پیشرفت مذاکرات با آمریکا باشند.
تلاش برای جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، پنجشنبه چهار اردیبهشت ضمن اعلام آمادگی برای سفر به اروپا و مذاکره با سه کشور اروپایی است، گفت که پس از تیره شدن روابط با اروپا، توپ در زمین طرف مقابل قرار دارد.
از سپتامبر تاکنون، تهران و سه کشور اروپایی چند بار برای گفتوگو درباره روابط دوجانبه و مسئله هستهای دیدار کردهاند. آخرین این دیدارها، ماه مارس در سطح کارشناسی برگزار شد و محور آن بررسی پارامترهای توافقی احتمالی برای بازگشت به عقب در برنامه هستهای ایران در قبال لغو تحریمها بود.
دونالد ترامپ، رییسجمهوری آمریکا، که در دوره نخست ریاستجمهوری خود در سال ۲۰۱۸ از توافق برجام خارج شد، تهدید کرده که در صورت عدم دستیابی سریع به توافق جدیدی که مانع توسعه سلاح هستهای از سوی حکومت ایران شود، به این کشور حمله خواهد کرد.
غرب گمان میکند ایران در پی ساخت تسلیحات هستهای است، هرچند تهران این ادعا را رد میکند. تهدید به بازگرداندن تحریمها ابزاری برای تحت فشار قرار دادن ایران برای ارائه امتیازاتی بیشتر در مذاکرات است و به همین دلیل، گفتوگوهای راهبردی میان آمریکا و اروپا اهمیت یافته است.
ایالات متحده بهدلیل آنکه از توافق ۲۰۱۵ خارج شده، نمیتواند مکانیسم ماشه برای بازگرداندن خودکار تحریمها را در شورای امنیت سازمان ملل فعال کند. در نتیجه، سه کشور اروپایی تنها طرفهایی هستند که قادر و مایل به پیگیری مسئله فعال کردن مکانیسم ماشه هستند.
